Xây dựng nông thôn mới là vấn đề quan trọng nhằm tạo sự chuyển biến trong sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá góp phần giữ vững ổn định chính trị xã hội. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020. Mục đích là huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội vào công cuộc xây dựng nông thôn mới theo bộ tiêu chí góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 7 khoá X về  “tam nông”.

Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Yên Bái đã xây dựng kế hoạch cụ thể thực hiện trong giai đoạn 2010 - 2020, phấn đấu đến năm 2015 toàn tỉnh có 20% số xã và đến năm 2020 có 50% số xã đạt tiêu chí nông thôn mới. Ngay trong 2011 này sẽ tiến hành xây dựng một số mô hình điểm về xây dựng nông thôn mới, từ đó rút kinh nghiệm, học tập nhân rộng ra các năm tiếp theo. Tỉnh xây dựng 2 mô hình điểm dự kiến ở xã Đại Phác huyện Văn Yên và xã Tân Đồng huyện Trấn Yên, còn lại mỗi huyện, thị lựa chọn xây dựng điểm 1 mô hình tại địa phương. Để xây dựng tốt mô hình nông thôn mới đạt chuẩn theo 19 tiêu chí nông thôn mới trước hết chúng ta phải làm tốt công tác quy hoạch. Mặc dù trong thời gian qua các địa phương đã và đang có nhiều nỗ lực xây dựng nông thôn mới, nhất là cơ sở hạ tầng "Điện - Đường - Trường - Trạm", làng bản văn hoá, vệ sinh môi trường nhưng vẫn chưa thật hoàn chỉnh. Có nhiều xã vùng thấp đã xây dựng được đường nhựa hoặc đường bê tông vào trung tâm, hiện tại đã đáp ứng được nhu cầu đi lại, giao thương hàng hoá nhưng vẫn không đáp ứng được cho sự phát triển.

Cùng với đó là việc bố trí đất dân cư, đất sản xuất, hạ tầng kinh tế xã hội vẫn còn nhiều khiếm khuyết và mang tính tự phát không phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng vùng, phong tục tập quán của người dân bản địa và vùng dân tộc. Nông dân sản xuất nhỏ lẻ nhiều thửa ruộng rất khó cho sản xuất hàng hoá. Một tồn tại nữa là không gian phát triển theo hướng “cục bộ”, địa phương xã nào biết địa phương đó, các thôn, bản cũng vậy chứ chưa kết nối, quy hoạch được theo vùng miền, do đó đã kìm hãm sự phát triển… Từ những yếu tố này đòi hỏi trong xây dựng nông thôn mới chúng ta phải làm tốt công tác quy hoạch, quy hoạch phải đi trước một bước để làm cơ sở cho xây dựng, đầu tư. Quy hoạch nông thôn mới cấp xã phải do xã và người dân bản địa làm và có sự hỗ trợ, giúp đỡ tư vấn của các cấp.

Theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các xã xây dựng nông thôn mới được đầu tư khá lớn về kinh phí xây dựng, quy hoạch, cơ sở hạ tầng, khu dân cư vệ sinh môi trường và các thiết chế văn hoá… trong đó vốn đầu tư của Nhà nước chiếm trên 70%, còn lại là huy động đóng góp từ nhân dân, vốn vay và doanh nghiệp… Xã nông thôn mới phải đạt theo bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới ban hành theo Quyết định 491/QĐ - TTg, ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ.

Ví dụ đường giao thông phải được nhựa hoá, bê tông hoá 100% đường trục xã đạt chuẩn theo cấp kỹ thuật của Bộ giao thông vận tải, 50-70% số đường thôn được cứng hoá theo chuẩn. Hay cơ sở vật chất văn hoá, 100% thôn, bản có nhà văn hoá và khu thể thao đạt quy định của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch. Rồi đây, các xã nông thôn mới sẽ được đầu tư xây dựng chắc chắn sẽ khang trang hơn, hiện đại hơn nhưng làm sao vẫn phải phù hợp với phong tục tập quán của từng dân tộc, đó mới là vấn đề đáng quan tâm.

Do đặc thù của một tỉnh miền núi, dân cư thưa thớt, lại có nhiều dân tộc anh em cùng chung sống trong một xã thậm chí một thôn, bản trình độ dân trí, nhận thức có khác nhau do đó được dự báo là rất khó khăn. Nếu trong quá trình đầu tư xây dựng mà không có sự quy hoạch, tính toán kỹ lưỡng, phù hợp rất dễ gây lãng phí mà lại không phát huy được hiệu quả của chương trình. Ví như vùng đồng bào dân tộc Mông thích sinh hoạt văn hoá văn nghệ, thể thao là đánh quay, đua ngựa, thổi khèn mà chúng ta lại quy hoạch xây dựng sân cầu lông hay bóng chuyền là không phù hợp.

Hay  theo tiêu chí về đường giao thông trục xã phải đạt theo quy chuẩn của Bộ giao thông vận tải nhưng trong thời gian qua, bằng nguồn vốn 135, 134 và vốn kích cầu của tỉnh, của huyện hầu hết các xã vùng thấp đã cơ bản có đường trục được nhựa hoá và bê tông hoá đáp ứng nhu cầu nhưng lại chưa vào cấp. Trong khi đó, để đạt tiêu chuẩn xã nông thôn mới buộc đường phải vào cấp, mà muốn vào cấp chỉ có phá đi làm đường mới thì lại rất lãng phí. Một vấn đề nữa là việc đầu tư xây dựng nông thôn mới là rất lớn phải huy động sức dân, người dân phải làm chủ và phải cùng tham gia. Do vậy, chính quyền địa phương và người dân đều phải tham gia ngay từ khi quy hoạch, xây dựng và sử dụng bảo trì công trình bởi chính họ mới là người được hưởng lợi từ chương trình.

Xây dựng nông thôn mới là một vấn đề quan trọng, cấp bách trong giai đoạn hiện nay do đó cần có sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Trong quá trình xây dựng, Ban chỉ đạo các cấp cũng cần tính toán kỹ lưỡng và tìm ra những hướng đi phù hợp cho mỗi địa phương để phát huy tốt hiệu quả và tránh gây lãng phí.

Ngọc Trúc