Người Mông ở Trấn Yên (Yên Bái) chiếm tỷ lệ không lớn trong cơ cấu dân số (khoảng 2%) sống tập trung tại hai xã vùng cao là Hồng Ca và Kiên Thành.

Được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước cùng sự nỗ lực phấn đấu vươn lên trong lao động sản xuất, xây dựng đời sống mới, đến nay đồng bào Mông ở huyện Trấn Yên đã có cuộc sống khá, bà con đã có nhà ở khang trang, được dùng điện quốc gia, có đường giao thông về tận các bản vùng sâu, vùng xa như Đồng Ruộng, Khuôn Bổ, Khe Ron, Khe Cắt…
Hôm nay, người Mông ở Trấn Yên đã canh tác hiệu quả hai vụ lúa nước; đặc biệt là đã thu được nhiều thành công trong lĩnh vực sản xuất hàng hóa.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phụ trách Hạt Kiểm lâm Trấn Yên tự hào: “Người Mông quê tôi không còn chuyện phá rừng, đốt nương như những năm trước. Cán bộ kiểm lâm địa bàn mang cây giống, đưa kỹ thuật về bản là bà con vui vẻ đón nhận đem trồng, vì thế đất trống, đồi núi trọc ở Trấn Yên nói chung và các làng bản người Mông nói riêng đã được phủ kín các loại cây như quế, bồ đề, keo…; riêng hai loại cây tre măng Bát độ và chè Shan tuyết đã là những sản vật của quê hương Trấn Yên, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho đồng bào.

Những gương người Mông điển hình trong phát triển kinh tế đã xuất hiện, không ít người đã mua được xe ô tô về kinh doanh dịch vụ vận tải, mua các máy móc thiết bị về sản xuất như máy cày, máy bừa, máy tuốt lúa, máy tẽ ngô…”.

Thành công trên lĩnh vực phát triển kinh tế là nền tảng vững chắc để cấp ủy, chính quyền và người dân nơi đây xây dựng đời sống văn hóa mới. Có thể nói, cộng đồng người Mông ở Trấn Yên đã loại bỏ hoàn toàn những hủ tục lạc hậu, 100% trẻ em đến tuổi đã đi học tại các điểm trường ngay tại thôn, bản, lớn hơn là lên trường huyện, trường tỉnh để học. Hàng chục con em đồng bào Mông ở Trấn Yên đã có tấm bằng đại học, đó thực sự là “tài sản” quý.

Cô và các học trò người Mông tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Trấn Yên.

Ông Đinh Đăng Luận – Chủ tịch UBND huyện Trấn Yên khẳng định: “Việc triển khai vận động đồng bào Mông ăn chung một tết Nguyên đán theo chủ trương của tỉnh, Trấn Yên làm rất nhàn. Điều đơn giản là bà con người Mông trong huyện thôi tết Mông, chuyển sang ăn chung tết Nguyên đán đã từ rất lâu rồi!”. Việc loại bỏ cái lạc hậu, cái kém văn minh đã có từ lâu đời như phong tục ăn tết Mông là chuyện không dễ nhưng cái văn minh, cái tiến bộ, hay nói cụ thể là cái lợi ích nhất cho đồng bào thì dù khó vẫn phải làm và sớm muộn gì thì cũng thành công.

Ông Tráng Sáo Hờ - Trưởng bản Khuôn Bổ, xã Hồng Ca: “Tết Mông dài quá, tốn kém quá, cuộc sống còn khó khăn mà nghỉ chơi cả tháng là không được. Ruộng nương, rừng đồi bỏ hết. Rét đậm, rét hại không tập trung bảo vệ đàn trâu, đàn bò… lo nhất là lũ trẻ con không chịu tới trường tới lớp, cứ nghỉ ở nhà ăn xong lại chơi! Tết Nguyên đán là tết của cả đất nước, nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao được tổ chức nên ý nghĩa của từ chơi tết, vui tết mới được thể hiện”.

Nhờ sự tiến bộ trong nếp nghĩ, cách làm của đồng bào mà chuyện vui xuân, đón tết Bác Hồ trong cộng đồng người Mông ở Trấn Yên đã sớm được triển khai. Nói như ông Tráng Sáo Hờ - Trưởng bản Khuôn Bổ, xã Hồng Ca thì: “Tết Mông dài quá, tốn kém quá, cuộc sống còn khó khăn mà nghỉ chơi cả tháng là không được. Ruộng nương, rừng đồi bỏ hết. Rét đậm, rét hại không tập trung bảo vệ đàn trâu, đàn bò… lo nhất là lũ trẻ con không chịu tới trường tới lớp, cứ nghỉ ở nhà ăn xong lại chơi! Tết Nguyên đán là tết của cả đất nước, nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao được tổ chức nên ý nghĩa của từ chơi tết, vui tết mới được thể hiện”.

Rất nhiều người Mông ở Trấn Yên có chung suy nghĩ, giờ cuộc sống đã khác trước, không còn đói hạt cơm, thèm miếng thịt, thiếu váy áo như trước đây mà ước đến tết để ăn, để mặc. Sự giao thoa về văn hóa đã khiến người Mông ở Trấn Yên đón nhiều lần tết trong năm như: dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 ăn cái tết hòa bình; ngày 2/9 ăn tết Độc lập; rồi ăn rằm tháng Bảy; vui tết Trung thu..., tết nào cũng tưng bừng, vui vẻ nhưng diễn ra ngắn gọn, không lãng phí. Mỗi gia đình chỉ mổ con gà, luộc miếng thịt, làm mâm cơm cúng tổ tiên và để anh em họ hàng vui vẻ quần tụ.

Những cây đào đang đẫm mình trong buốt giá ngày đông để chắt lọc tinh túy của đất trời kịp nở bung sắc hoa khi mùa xuân tới. Người Mông Đồng Ruộng, Khuôn Bổ, Khe Ron nhờ ơn Đảng quan tâm, chăm lo để có cuộc sống khá, bà con đang quyết tâm vươn lên trong lao động sản xuất, trong xây dựng đời sống văn hóa mới để miền núi vùng cao, để bản người Mông vùng sâu sớm tiến kịp miền xuôi.

 Lê Phiên