Tư tưởng “đông con còn hơn nhiều của”, “phải sinh con trai để nối dõi tông đường” đã ăn sâu, bám rễ vào nếp nghĩ của nhiều thế hệ người vùng cao. Vì thế, mặc dù ở nhiều nơi, cấp ủy, chính quyền địa phương cùng đội ngũ cán bộ dân số đã rất nỗ lực, cố gắng trong công tác tuyên truyền, vận động nhưng kết quả đem lại vẫn chưa thực sự khả quan. Cả thôn Khe Ron, xã Hồng Ca (huyện Trấn Yên) chỉ có 87 hộ nhưng có tới 472 nhân khẩu.

Theo cộng tác viên dân số của thôn cho biết, trung bình mỗi gia đình trong thôn có từ 3 - 4 con, nhà nhiều 6 – 7 con, còn ở một vài thôn người Mông khác thì có nhà đẻ tới 9 người con. Ruộng nương ít, việc làm không có, cảnh cả nhà cứ “quây quần” bên nhau từ sáng tới chiều, món ăn “đặc sản” nhất  hàng ngày chỉ là măng rừng chấm muối ớt.

Để có tiền mua gạo, vào mùa giáp hạt, nhiều nhà lại vội bán lúa non hoặc có con lợn, con gà nên cuộc sống vốn đã khó khăn lại càng khó khăn hơn. Hiện, tỷ lệ hộ nghèo ở hai huyện vùng cao Trạm Tấu, Mù Cang Chải của tỉnh vẫn đang ở tốp đầu cả nước. Đây cũng là nguyên do khiến cho tỷ lệ suy dinh dưỡng của trẻ vùng cao luôn cao hơn nhiều so với những vùng có mức sinh thấp và có điều kiện kinh tế - xã hội tốt.

Ông Sùng Chống Sịnh - Bí thư Chi bộ thôn Khe Ron, xã Hồng Ca (huyện Trấn Yên) cho biết: “Cuộc họp thôn nào chúng tôi cũng tuyên truyền, nhắc nhở, còn phạt cả tiền, cắt tiêu chuẩn gia đình văn hóa chỉ vì sinh con quá quy định, vậy mà có nhà vẫn không sợ. Cái lý của nhiều nhà là phải đông con, nhiều cháu mới vui cửa vui nhà nên mặc dù có những cặp vợ chồng đã được cán bộ dân số tới tận nhà phát thuốc tránh thai, bao cao su nhưng ông bà, cha mẹ không cho dùng nên thành ra đẻ nhiều”.

Sinh đẻ nhiều, nhiều gia đình ở Hồng Ca ít có điều kiện chăm sóc con cái.

Từ những khó khăn, hệ lụy như đã nêu, việc tìm ra những giải pháp để khắc phục, cải thiện tình trạng dân số, nâng cao nhận thức cho người dân về thực hiện đúng chính sách, Pháp lệnh Dân số của Nhà nước đã ban hành là điều rất cần thiết. Do đó, cần có sự phối hợp hiệu quả hơn nữa giữa các cấp, các ngành, các đoàn thể và sự nỗ lực của toàn ngành y tế, nhất là đội ngũ trực tiếp làm công tác dân số ở vùng có mức sinh cao.

Ngoài việc đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, vận động cho phù hợp với văn hóa, trình độ dân trí mỗi vùng, trong công tác tuyên truyền, các cán bộ dân số cũng nên tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của những người có uy tín trong cộng đồng như: già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ…; tổ chức kịp thời, có hiệu quả các chiến dịch truyền thông lồng nghép dịch vụ chăm sóc SKSS/KHHGĐ đến cộng đồng dân cư; cung cấp kịp thời các phương tiện tránh thai phi lâm sàng đến tận hộ gia đình cho đối tượng sử dụng; xây dựng và nhân rộng các mô hình, điển hình về thực hiện chính sách dân số; mô hình xã, phường, thôn, bản không sinh con thứ 3; mô hình can thiệp giảm thiểu tình trạng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống…

Hồng Oanh