Thấu hiểu được rằng một dân tộc dốt là một dân tộc yếu và mù chữ thì đứng ngoài chính trị, ngay sau khi nước nhà giành được độc lập, trong phiên họp của Hội đồng Chính phủ, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu một trong sáu nhiệm vụ cấp bách phải làm ngay, đó là xóa nạn mù chữ. Xóa nạn mù chữ là bước khởi đầu của sự nghiệp nâng cao dân trí, để giúp mỗi người dân không chỉ biết đọc, biết viết, tiến đến “phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà”. Động viên toàn dân tích cực hưởng ứng chiến dịch xoá mù, Người nói: “Các bạn cố gắng diệt cho hết giặc dốt trong một thời gian mau chóng và càng ngày càng cố gắng thi đua diệt giặc dốt để tiến lên một bước nữa”.

Thực hiện lời dạy của Bác, ngay sau ngày 2/9/1945, Đảng bộ, chính quyền cách mạng tỉnh Yên Bái đã tập trung xóa nạn mù chữ. Ban Bình dân học vụ các cấp được thành lập. Hàng trăm người có trình độ văn hóa đã xung phong tới làng bản vận động nhân dân đi học. Với phương châm “Người biết chữ dạy người chưa biết chữ, vợ chưa biết thì chồng bảo, ai ai cũng ra sức học tập trở thành phong trào quần chúng rộng rãi, mọi người dân đều có thể học ở chợ, trên đường, các lớp buổi tối", chỉ trong thời gian ngắn, rất nhiều người đã đọc thông, viết thạo. Cả tỉnh có 1.200 học sinh tiểu học, mở được một lớp trung học, 600 lớp bình dân học vụ với gần 800 giáo viên. Hơn 8 nghìn người được cấp giấy chứng nhận biết đọc biết viết.

70 năm đã qua đi kể từ ngày Bác Hồ kêu gọi toàn dân chống nạn thất học, những chỉ dẫn của Người, niềm mong mỏi của Người là phải “làm cho dân tộc Việt Nam trở thành một dân tộc thông thái” đã từng bước được thực hiện. Sự phát triển toàn diện, nhanh chóng cả về quy mô, loại hình, chất lượng đào tạo của ngành giáo dục đã góp phần nâng cao dân trí. Chưa bao giờ quy mô, mạng lưới trường lớp tại tỉnh lại phát triển mạnh mẽ như giai đoạn hiện nay. Yên Bái hiện có 587 cơ sở giáo dục và dạy nghề, trong đó giáo dục mầm non và phổ thông có 567 trường, 6.590 lớp, nhóm lớp, trên 186.780 cháu mầm non, học sinh (tăng 13 trường, 270 nhóm lớp, 19.085 học sinh so với năm 2010); giáo dục thường xuyên có 11 trung tâm, quy mô trên 20.980 học viên, 100% số xã có trung tâm học tập cộng đồng.

Công tác giáo dục dân tộc được quan tâm chú trọng. Hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT), bán trú phát triển mạnh mẽ. Toàn tỉnh hiện có 9 trường PTDTNT với gần 3 nghìn học sinh. Quy mô trường PTDTBT có 43 trường và 55 trường có học sinh bán trú với gần 14 nghìn học sinh được hưởng chính sách hỗ trợ. Chất lượng giáo dục từng bước được nâng lên, giảm đáng kể tỷ lệ học sinh bỏ học. Công tác phổ cập giáo dục được quan tâm chú trọng, phổ cập giáo dục tiểu học được duy trì, giữ vững và nâng cao chất lượng; phổ cập giáo dục THCS được củng cố và đẩy mạnh. Đặc biệt, năm 2015, Yên Bái đã hoàn thiện hồ sơ trình công nhận phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi. Nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, tỉnh đã chú trọng đẩy mạnh công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia. Đến nay, toàn tỉnh có 187 trường đạt chuẩn quốc gia, tăng 60 trường so với năm 2010.

Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên mầm non, phổ thông có sự phát triển mạnh về số lượng và chất lượng. Công tác đào tạo sau đại học được quan tâm. Toàn ngành hiện có 395 cán bộ, giáo viên đã và đang được đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ. Cơ sở vật chất trường học được tăng cường đầu tư theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa. Hiện toàn tỉnh có 6.177 phòng học, trong đó 69% kiên cố. Khối phòng ở bán trú, nội trú và nhà ở công vụ của giáo viên đã được chú trọng và quan tâm đầu tư với 784 phòng, đáp ứng chỗ ăn nghỉ có khoảng 7.000 học sinh và 553 phòng ở công vụ đảm bảo điều kiện hoạt động cho các cơ sở giáo dục...

Chất lượng giáo dục nhờ đó được nâng lên rõ rệt, nề nếp, kỷ cương trường học được đảm bảo củng cố. Tỷ lệ học sinh khá, giỏi năm sau luôn cao hơn năm trước. Trong các kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia hàng năm, tỉnh Yên Bái luôn nằm trong tốp những tỉnh dẫn đầu về số lượng và thứ hạng các giải thưởng. Đặc biệt trong năm 2015, Yên Bái có một học sinh đạt giải kỳ thi Olympic Vật lý châu Á.

Thực hiện lời dạy của Bác, trong suốt 70 năm qua, sự nghiệp giáo dục ở Yên Bái đã có những bước tiến dài, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao dân trí, khơi nguồn, phát huy sức mạnh trí tuệ của dân tộc trong công cuộc phát triển kinh tế, xã hội, củng cố an ninh  - quốc phòng ở địa phương.

Minh Tư