Hiện nay, trên thị trường thành phố Yên Bái và các huyện, thị xã trong tỉnh có hàng nghìn mặt hàng thuốc tân dược và nhiều loại dược liệu, hóa mỹ phẩm, rượu bày bán ở các công ty, nhà thuốc, quầy thuốc, quầy tạp hóa, lưu niệm...

Các mặt hàng thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm đang bán trên thị trường trong tỉnh có rất nhiều loại chưa thể kiểm nghiệm được, đặc biệt là mặt hàng mỹ phẩm. Đây là những khó khăn đặt ra đối với cơ quan có trách nhiệm thuộc ngành y tế tỉnh trong quản lý nhà nước về ngành hàng này để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Ông Vũ Trọng Thưởng - Giám đốc Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm - Sở Y tế cho biết: “Hiện nay, có khoảng 5.000 đến 6.000 hoạt chất tân dược đang bán và sử dụng trên địa bàn tỉnh. Trong khi đó, khả năng của Trung tâm chỉ có thể kiểm nghiệm được 600 mẫu thuốc tân dược/năm. Vì vậy, việc lấy mẫu thuốc trên thị trường để kiểm tra chất lượng được thực hiện có sàng lọc, trọng tâm, tập trung chủ yếu vào các loại thuốc dễ bị biến đổi và các loại dược liệu dễ bị làm giả và nhầm lẫn”.

Về cơ sở vật chất, máy móc, thiết bị phục vụ công tác chuyên môn, Trung tâm đã được đầu tư trang bị 2 máy sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và nhiều thiết bị hiện đại khác để đánh giá chất lượng thuốc. Tuy nhiên, nhiều chất chuẩn Trung tâm đã đặt mua ở Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương và Viện Kiểm nghiệm thuốc thành phố Hồ Chí Minh mất nhiều thời gian và có lúc không mua được, vì thế rất khó khăn trong việc giám sát chất lượng thuốc.

Bên cạnh đó, Trung tâm còn thiếu cán bộ có trình độ cao. Hiện nay, Trung tâm có 7 dược sỹ, trong đó 1 dược sỹ chuyên khoa II, 1 dược sỹ chuyên khoa I, 5 dược sỹ đa khoa nên chưa thể triển khai thực hiện hết nhiệm vụ được giao cũng như khai thác hết hiệu quả thiết bị hiện có. 

Dạo quanh thị trường ở thành phố Yên Bái, huyện Trấn Yên, Yên Bình, Văn Yên… dễ nhận thấy thị trường thuốc tân dược và mỹ phẩm ở Yên Bái rất phong phú, đa dạng. Riêng mặt hàng thuốc tân dược có khoảng trên 5.000 mặt hàng đang được bày bán; mặt hàng thuốc Đông dược, mỹ phẩm cũng có hàng trăm loại đang được bày bán tại các công ty, nhà thuốc, hiệu thuốc và các quầy hàng tạp hóa.

Song thực tế, Trung tâm Kiểm nghiệm chất lượng thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm mới kiểm nghiệm được khoảng gần 600 hoạt chất tân dược đang bán và sử dụng. Còn thuốc Đông dược thì cũng rất khó kiểm tra, giám sát vì việc quản lý về Đông dược còn nhiều bất cập. Với mặt hàng mỹ phẩm, thực tế hầu như chưa kiểm nghiệm được do thiếu trang thiết bị.

Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh chưa phát hiện có thuốc giả, nhưng thuốc không bảo đảm chất lượng do bảo quản, thuốc quá đát vẫn bày bán tại một số quầy thuốc ở một số địa phương trong tỉnh hoặc để trong tủ thuốc của một số cơ sở y tế vẫn chưa thể kiểm tra, giám sát hết được chất lượng thuốc. Năm 2011, Trung tâm đã kiểm nghiệm 553 mẫu thuốc của các cơ sở y tế, quầy thuốc, nhà thuốc, các công ty THNH dược phẩm ở các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Kết quả có 547 mẫu đạt chất lượng, 6 mẫu không đạt chất lượng, Trung tâm đã kịp thời phối hợp với các cơ quan chức năng thu hồi, tiêu hủy.

Về kiểm tra, giám sát,  quản lý chất lượng thuốc Đông dược trên địa bàn tỉnh là rất khó, vì đa số các nhà thuốc và các cơ sở y tế hiện nay chủ yếu nhập thuốc đã bào chế, xao tẩm về bán, sắc cho bệnh nhân uống chứ không nhập dược liệu tự bào chế nên không có mẫu gốc để so sánh khi kiểm nghiệm. Do vậy, khi Trung tâm tiến hành kiểm nghiệm thuốc Đông dược đã xao tẩm rất khó đưa ra kết luận chính xác.

Trong 6 mẫu thuốc Đông dược Trung tâm kiểm nghiệm năm 2011 không đạt tiêu chất lượng, có 3 mẫu thuốc nhỏ mắt không đạt về độ tinh khiết và thể tích; 1 mẫu Đông dược không đạt vì có chứa Acid Aristolochic I là chất độc hại gây suy thận; 1 mẫu không đạt chỉ tiêu độ hòa tan; 1 mẫu không đạt chỉ tiêu hàm lượng…

Năm 2012, Trung tâm kiểm nghiệm 558 mẫu của các cơ sở y tế, nhà thuốc, quầy thuốc, phát hiện 9 mẫu không đạt chất lượng; năm 2013, kiểm nghiệm 588 mẫu thuốc trên địa bàn tỉnh, phát hiện 15 mẫu không đạt chất lượng; năm 2014, kiểm nghiệm 599 mẫu thuốc, phát hiện 18 mẫu không đạt chất lượng; năm 2015, kiểm nghiệm 610/600 mẫu theo kế hoạch, phát hiện 16 mẫu không đạt chất lượng, trong đó có 9 mẫu lấy và 7 mẫu gửi. 

Đối với mẫu do các công ty, nhà thuốc, quầy thuốc gửi, Trung tâm đã gửi thông báo cho các đơn vị gửi mẫu biết kết quả để loại bỏ các sản phẩm không đủ tiêu chuẩn ra khỏi danh mục thuốc điều trị và kinh doanh, bảo đảm hiệu quả cho công tác điều trị. Với các mẫu lấy, Trung tâm trả lời kết quả kiểm nghiệm cho các đơn vị, đồng thời báo cáo với Sở Y tế để có các biện pháp kịp thời xử lý.

Với mặt hàng mỹ phẩm, từ năm 2010 - 2012, mỗi năm Trung tâm kiểm nghiệm được khoảng trên 10 mẫu, nhưng cũng không phát hiện được do thiếu trang thiết bị, hóa chất để kiểm nghiệm, vì một máy kiểm nghiệm mỹ phẩm đạt tiêu chuẩn hiện nay phải có giá từ 2,5 đến 3,5 tỷ đồng, nhưng Trung tâm chưa được đầu tư nên cũng không thể kiểm nghiệm chuẩn về mỹ phẩm được.

Trên địa bàn tỉnh hiện nay, có rất nhiều mặt hàng thuốc tân dược, đặc biệt là mỹ phẩm và rượu đang bán, các cơ quan chức năng của tỉnh, các địa phương cũng chưa thể kiểm tra, giám sát, kiểm nghiệm được thường xuyên đối với mặt hàng này. Do vậy, người tiêu dùng phải hết sức thận trọng khi mua và sử dụng mỹ phẩm, rượu không rõ nguồn gốc để tránh những rủi ro đáng tiếc có thể xảy ra. Đồng thời, các cơ quan chức năng của tỉnh, các huyện, thị xã, thành phố cần có biện pháp tích cực, cứng rắn hơn trong quản lý, giám sát các mặt hàng rượu, mỹ phẩm để bảo vệ quyền lợi cũng như sức khỏe người tiêu dùng.

Cao Chính