Hàng trăm doanh nghiệp nợ BHXH

Hiện toàn tỉnh có 2.491 đơn vị sử dụng lao động với trên 50.000 lao động tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Thời gian qua, bên cạnh những đơn vị, doanh nghiệp thực hiện tốt chính sách BHXH, BHYT cho NLĐ như: Công ty cổ phần Sứ kỹ thuật Hoàng Liên Sơn, Công ty cổ phần Vận tải thủy bộ Yên Bái, Công ty Đường sắt Yên Lào... vẫn còn hàng trăm doanh nghiệp nợ đọng BHXH.

Theo BHXH tỉnh, tính đến hết tháng 10, toàn tỉnh có trên 400 đơn vị nợ tiền BHXH với số tiền là 37,827 tỷ đồng. Trong đó, nợ BHXH là 31,648 tỷ đồng, nợ BHTN là 1,691 tỷ đồng, nợ BHYT là 4,488 tỷ đồng. Đáng chú ý, có nhiều doanh nghiệp nợ BHXH với số tiền lớn và kéo dài nhiều năm.

Đứng đầu trong danh sách này phải kể đến Lâm trường Lục Yên nợ 77 tháng với số tiền 3,2 tỷ đồng; Công ty cổ phần Xi măng và Khoáng sản Yên Bái nợ 7 tháng với số tiền trên 5,3 tỷ đồng, Công ty cổ phần Chè Văn Hưng nợ 18 tháng với số tiền trên 2,6 tỷ đồng; Công ty Vật tư Vinasin nợ 65 tháng với số tiền trên 1,8 tỷ đồng, Công ty cổ phần Xây lắp Thủy lợi - Thủy điện Yên Bái nợ 24 tháng với số tiền trên hơn 1 tỷ đồng. 

Ông Mai Đức Thành - Phó phòng Quản lý thu, BHXH tỉnh cho biết: “Theo quy định tại khoản 1 điều 5 Luật BHXH mức hưởng BHXH được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng BHXH. Do đó, việc các đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH đã ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chế độ chính sách đối với NLĐ nhất là khi họ đang trong thời kỳ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động không được thanh toán chế độ; một số NLĐ đến tuổi nghỉ hưu không được hưởng trợ cấp hưu trí.

Đơn cử như Công ty cổ phần Xi măng và Khoáng sản Yên Bái do nợ BHXH, BHYT, BHTN kéo dài với số tiền hàng tỷ đồng nên nhiều công nhân của Công ty không được chốt sổ BHXH, không được hưởng trợ cấp thất nghiệp”.

Gian nan thu nợ

Thời gian qua, BHXH tỉnh đã thực hiện nhiều biện pháp thu hồi nợ. Cụ thể, công khai các đơn vị nợ đọng kéo dài, số tiền nợ lớn trên các phương tiện thông tin đại chúng; tăng cường phối hợp liên ngành để thanh tra, kiểm tra các đơn vị sử dụng lao động nhằm hạn chế tình trạng các đơn vị nợ BHXH thời gian kéo dài, có dấu hiệu vi phạm pháp luật; phối hợp chặt chẽ với các ngân hàng đã ký hợp tác thu, thu nợ BHXH, BHYT, BHTN để thu hồi nợ đọng từ các đơn vị sử dụng lao động; rà soát đơn vị nợ trên 6 tháng, chuyển hồ sơ tài liệu sang Liên đoàn Lao động khởi kiện theo quy định của Luật. Tuy vậy, việc thu hồi nợ đọng vẫn rất khó khăn.

Nhiều nguyên nhân tích tụ tạo ra số nợ BHXH, BHYT, BHTN kể trên. Bên cạnh nhiều doanh nghiệp lâm vào tình cảnh khó khăn, nhiều doanh nghiệp phải phá sản hoặc tạm dừng hoạt động không có khả năng đóng BHXH cho lao động thì cũng có không ít doanh nghiệp chây ì, cố tình trốn đóng BHXH cho NLĐ do chế tài xử phạt vẫn chưa đủ sức răn đe. Luật BHXH số 71/2006/QH11, Luật BHYT số 25/2008/QH12 quy định mức lãi suất chậm đóng BHXH, BHYT và BHTN thấp hơn mức lãi suất tiền vay ngân hàng.

Mức phạt đối với hành vi không đóng BHXH cho NLĐ được quy định tại Khoản 2 và Khoản 3, Điều 26, Nghị định 95/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH tối đa không quá 75 triệu đồng. Điều này, khiến nhiều doanh nghiệp cố tình chậm đóng hay chấp nhận bị xử phạt để chiếm dụng Quỹ BHXH, BHYT và BHTN.

Một trong những công cụ pháp lý được các cơ quan BHXH áp dụng hiệu quả đối với các doanh nghiệp chây ỳ, trốn nợ là kiện ra tòa. Tính từ năm 2011 đến 31/10/2016, BHXH tỉnh đã khởi kiện 17 đơn vị sử dụng lao động, thu hồi số tiền trên 10 tỷ đồng. Tuy nhiên, sau khi Luật BHXH có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, ngành BHXH không có quyền khởi kiện các doanh nghiệp vi phạm, mọi trách nhiệm bảo vệ quyền lợi NLĐ bằng cách khởi kiện sẽ do tổ chức công đoàn.

Tuy nhiên, cơ quan BHXH kiện doanh nghiệp nợ BHXH chỉ cần dựa vào số nợ, thời gian nợ còn các tổ chức công đoàn kiện doanh nghiệp nợ BHXH phải được NLĐ ủy quyền. Trong khi đó, không ít NLĐ lo sợ mất việc làm không dám đấu tranh với chủ doanh nghiệp. Hay kể cả có thắng kiện thì việc thu hồi cũng gặp nhiều khó khăn, do phần lớn các doanh nghiệp nợ kéo dài đều đã “chết lâm sàng”. Bởi vậy mà thiệt thòi vẫn thuộc về NLĐ.

Để khắc phục những hạn chế trên, Bộ Luật Hình sự (sửa đổi) được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ 1-7-2016, quy định rõ một số tội danh liên quan đến lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN. Mỗi tội danh đều phải chịu các hình thức xử phạt, từ phạt tiền cho đến phạt tù, có những hành vi ngoài phạt tiền còn bị phạt từ 2 đến 7 năm tù.

Đây là cơ sở pháp lý quan trọng sẽ giải quyết những vi phạm pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT đang diễn ra. Tuy nhiên, ngoài quy định chặt chẽ của pháp luật thì các cấp, các ngành cần tăng cường tuyên truyền để chủ sử dụng lao động và NLĐ hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Bởi chỉ khi nào doanh nghiệp hiểu và phát triển doanh nghiệp theo hướng song hành giữa lợi ích kinh doanh với lợi ích an sinh xã hội thì quyền lợi NLĐ mới được bảo đảm.

 Văn Thông