Những đoàn thể báo chí trước khi ra đời các tổ chức tiền thân của Hội Nhà báo Việt Nam

Tờ báo đầu tiên xuất bản ở Việt Nam là tờ Bulletin Officiel de l' Expéditin dela Cochinchine (Bản tin chính thức của Phái bộ Viễn chinh Nam kỳ), ra mắt năm 1862. Năm 1865, tờ báo tiếng Việt đầu tiên là tờ Gia Định báo do hai ông Trương Vĩnh Ký và Huỳnh Tịnh Của phụ trách được xuất bản.

55 năm sau (năm 1917), một tổ chức đoàn thể báo chí đầu tiên ở Việt Nam được thành lập, đó là Nghiệp đoàn báo chí thuộc địa, do Lucien Héloury, chủ báo Opinion (Công luận) ở Sài Gòn làm Chủ tịch. Đây là tổ chức dành cho các nhà báo người Pháp hoặc thân Pháp. Năm 1940, thực dân Pháp lại lập ra Hội báo chí Bắc Kỳ do Jean Saumont, chủ nhiệm báo La Volonté Indochinoise (ý nguyện Đông Dương) ở Hà Nội, làm Chủ tịch, nhưng cũng là một tổ chức hữu danh vô thực, không được các nhà báo Việt Nam quan tâm.

Những năm đầu thế kỷ 20, hàng loạt tờ báo của người Việt Nam được xuất bản, tập hợp nhiều nhà văn, nhà báo, nhà trí thức theo từng nhóm nhỏ nhưng có các khuynh hướng chính trị khác nhau, nên không thể tập hợp vào chung một tổ chức thống nhất.

Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc) Nguyễn Ái Quốc xuất bản tờ báo Thanh Niên, cơ quan của Hội Thanh niên cách mạng Việt Nam, tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam sau này. Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập (3/2/1930), hàng loạt tờ báo của các tổ chức của Đảng Cộng sản khắp Trung - Nam - Bắc ra đời làm nòng cốt cho phong trào đấu tranh của nhân dân ta chống ách đô hộ của thực dân Pháp, lôi cuốn nhiều tờ báo có khuynh hướng dân chủ, dân tộc yêu nước khác tham gia. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các nhà báo cách mạng chuẩn bị thành lập một tổ chức đoàn thể báo chí thống nhất, bước đầu tổ chức hội nghị báo giới ở 3 miền.

Ngày 27//3/1937, Hội nghị báo giới Trung kỳ tại Huế có 60 đại biểu tham dự do nhà báo Hải Triều chủ trì. Hội nghị nêu quyết tâm tiến tới mặt trận báo chí toàn quốc. Ngày 24/4/1937, trên 200 nhà báo thuộc 18 tờ báo ở Bắc Kỳ đã dự Hội nghị lần thứ nhất tại Hà Nội do nhà báo Phan Tư Nghĩa chủ trì. Ngày 9/6/1937, Hội nghị báo giới Bắc Kỳ họp lần thứ hai với sự tham gia của 150 đại biểu do ông Trần Huy Liệu chủ trì. Hội nghị bầu ra một Ủy ban quản trị thường trực để chuẩn bị Hội nghị Báo giới toàn quốc gồm 19 ủy viên chính thức và 6 ủy viên dự khuyết, trong đó có các ông Võ Nguyên Giáp, Trần Duy Liệu, Khuất Duy Tiến...

Ngày 27/8/1939, Hội nghị Báo giới Nam Kỳ được tổ chức tại Sài Gòn, nhưng Hội nghị thất bại, do chiến tranh thế giới thứ hai cận kề, tình hình chính trị diễn biến xấu, nhiều phe nhóm với các chính kiến bất đồng nên nhiều đại biểu bỏ Hội nghị ra về. Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Chính phủ Pháp đầu hàng phát xít Đức. Tình hình chính trị ở Đông Dương xấu đi. Hàng loạt báo chí tiến bộ ở Việt Nam bị đình bản. Việc thành lập một tổ chức đoàn thể của những ngưười làm báo không thể tiến hành được.

Sự ra đời Đoàn báo chí Việt Nam và Đoàn báo chí kháng chiến - tiền thân của Hội Nhà báo Việt Nam.

Tháng 4 - 1943, Tổ Văn hoá cứu quốc, bao gồm các văn nghệ sĩ, nhà báo, được thành lập tại Hà Nội. Đây là tiền thân của Hội Văn hoá cứu quốc sau này.

Ngày 27/12/1945, gần 100 nhà báo ở Hà Nội họp tại trụ sở Hội Văn hoá Cứu quốc (phố Hàng Trống), lập ra Đoàn Báo chí Việt Nam, tách khỏi Hội Văn hoá cứu quốc. Đoàn gồm tất cả các lực lượng báo chí dân chủ, tiến bộ và của Đảng Cộng sản. Nhà báo Xuân Thuỷ trực tiếp chỉ đạo việc thành lập nhưng không trực tiếp công khai lãnh đạo. Nhà báo Nguyễn Tường Phượng, chủ bút Tạp chí Tri Tân được cử giữ chức Chủ tịch. Ông Nguyễn Tấn Gi Trọng, Tổng Giám đốc Nha thông tin tuyên truyền và ông Đỗ Đức Dục, phụ trách Báo Độc Lập, được cử giữ chức Phó Chủ tịch. Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng làm Tổng Thư ký.

Tháng 12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Số đông nhà báo ra chiến khu và toả về các vùng nông thôn tham gia chiến đấu. Đoàn Báo chí Việt Nam hầu như không hoạt động được.

Đầu năm 1947, dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản, ông Xuân Thuỷ đứng ra thành lập Đoàn báo chí kháng chiến bao gồm tất cả các nhà báo trong Mặt trận Việt Minh. Đoàn báo chí kháng chiến tổ chức học tập chính trị, nghiệp vụ cho các nhà báo, hướng báo chí vào việc động viên toàn dân tham gia kháng chiến.

Tháng 4 - 1949, theo sáng kiến của Bác Hồ, Tổng bộ Việt Minh chủ trương mở lớp viết báo mang tên Huỳnh Thúc Kháng. Lớp được tổ chức tại vùng rừng núi Đại Từ, Thái Nguyên. Lớp được mở trong 3 tháng, từ 4/4 đến 6/7/1949. Hầu hết các học viên của lớp sau này đều đứng đầu các cơ quan báo chí của nước ta.

Đại hội thành lập Hội những người viết báo Việt Nam

Tháng 3/1950, Giáo sư Trần Văn Giàu được cử làm Tổng Giám đốc Nha Thông tin của Chính phủ thay Bác sĩ Nguyễn Tấn Gi Trọng. Ngay sau khi nhận chức, ông cho mời đại diện các báo chí ở Bắc Bộ đến họp, trong đó có các báo Sự Thật, Cứu Quốc, Độc Lập, Phụ Nữ, Lao Động, Sức Trẻ, Hành Động, Văn Nghệ, Quân Du kích, Vệ Quốc Quân...

Tại cuộc họp này, ông đề nghị thành lập ngay Hội ký giả Việt Nam để làm cầu nối giữa Chính phủ với những người viết báo, đồng thời làm cầu nối giữa báo chí Việt Nam với quốc tế. Thực hiện chủ trương này của Đảng và Chính phủ, ngay sau đó, ông Xuân Thuỷ, phụ trách Đoàn báo chí kháng chiến, tổ chức cuộc họp trù bị chuẩn bị cho Đại hội thành lập Hội những người viết báo Việt Nam.

Các đại biểu dự cuộc họp trù bị tại trụ sở của báo Cứu quốc ở xóm Roòng Khoa, xã Điềm Mặc, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên, đã cử ra Ban chấp hành lâm thời do ông Xuân Thuỷ (Báo Cứu quốc) làm Hội trưởng. Các ông Đỗ Đức Dục (Báo Độc Lập), Hoàng Tùng (Báo Sự Thật) làm Phó Hội trưởng. Ông Nguyễn Thành Lê (Báo Độc Lập) làm Tổng Thư ký.

Ngày 21/4/1950, tại Hội trường Mặt trận Liên Việt (nay là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) ở xóm Roòng Khoa, đã diễn ra Đại hội lần thứ nhất thành lập Hội những người viết báo Việt Nam. Đại hội thông qua Điều lệ, bầu Ban lãnh đạo gồm 10 người, do ông Xuân Thuỷ làm Hội trưởng. Ngày 2/6/1950, Bộ Nội vụ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa chính thức công nhận sự hợp pháp của Hội Những người viết báo Việt Nam.

Tại Đại hội lần thứ II Hội những người viết báo Việt Nam họp tại Câu lạc bộ Đoàn kết, có 220 đại biểu đại diện cho 700 nhà báo thuộc giới báo chí miền Bắc, họp trong 2 ngày 16 và 17/4/1959. Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự và phát biểu. Đại hội đã nhất trí đổi tên Hội thành Hội Nhà báo Việt Nam, thông qua điều lệ mới, bầu Ban Chấp hành mới gồm 25 nhà báo do ông Xuân Thuỷ làm Chủ tịch.

(Theo Hội Nhà báo Việt Nam)