P.V: Từ ngày 1/1/2018 sẽ áp dụng cách tính tuổi nghỉ hưu mới theo Luật BHXH 2014, xin ông nói rõ hơn những thay đổi trong cách tính lương hưu này?

Ông Dương Đình Chiến: Luật BHXH 2014 đã được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2016 với rất nhiều quy định mới về chế độ, chính sách BHXH, quyền và trách nhiệm của NLĐ, người sử dụng lao động, thủ tục thực hiện BHXH và quản lý Nhà nước về BHXH...

Trong đó, Luật BHXH 2014 quy định cách tính lương hưu từ 1/1/2018 theo hướng tăng dần thời gian đóng BHXH để đạt tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa 75% khi có đủ 30 năm đối với nữ và 35 năm đối với nam là thực hiện nguyên tắc đóng - hưởng, bảo đảm sự công bằng, bình đẳng trong việc tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH.

Mức lương hưu hàng tháng của NLĐ đủ điều kiện hưởng theo Điều 54 của Luật trước năm 2018 được tính tương ứng với 15 năm đóng BHXH là 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH, sau đó cứ thêm mỗi năm thì tính thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ cho đến mức tối đa bằng 75%.

Với lao động nữ nghỉ hưu từ ngày 1/1/2018 trở đi, cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu bằng 45% tương ứng với đủ 15 năm đóng BHXH. Sau đó cứ mỗi năm đóng BHXH, NLĐ được tính bằng 2% nhưng tối đa không quá 75%.

Như vậy, để đạt tỷ lệ 75% lương hưu thì lao động nữ phải có đủ 30 năm đóng BHXH. Lao động nam nghỉ hưu từ 1/1/2018 phải có đủ 31 năm đóng BHXH mới được hưởng tỷ lệ tối đa 75%; từ năm 2019 là 32 năm; năm 2020 là 33 năm; năm 2021 là 34 năm và từ năm 2022 trở đi phải có đủ 35 năm đóng BHXH mới được hưởng tỷ lệ lương hưu bằng 75%.

P.V: Với những thay đổi này, người nghỉ hưu trước và sau thời điểm 1/1/2018 sẽ có gì khác nhau? Liệu có đối tượng sẽ được hưởng lợi và sẽ có đối tượng bị thiệt thòi?

Ông Dương Đình Chiến: Trước hết, phải khẳng định không phải ai nghỉ hưu trước năm 2018 đều có lợi hơn so với người nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi. Lương hưu phụ thuộc nhiều yếu tố: tỷ lệ hưởng, tiền lương đóng BHXH bình quân, thời điểm hưởng lương hưu, thời gian hưởng lương hưu nên không phải ai nghỉ hưu trước năm 2018 đều có lợi hơn người nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi.

Kể từ ngày 1/1/2018 trở đi, cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu có thay đổi so với nghỉ hưu trước năm 2018 như đã phân tích ở trên nhưng chỉ tác động trực tiếp đến một số nhóm đối tượng mà không ảnh hưởng tới tất cả các đối tượng hưởng lương hưu từ năm 2018 trở đi.

Ngoài ra, Luật BHXH 2014 quy định: từ ngày 1/1/2018 trở đi, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động. Nếu tiền lương đóng BHXH cao thì lương hưu sẽ cao.

Do vậy, có thể nói một số quy định mới về chế độ hưu trí theo Luật BHXH 2014, có tác động đến một số đối tượng như phân tích thì NLĐ cần đối chiếu với trường hợp của mình để xem xét, quyết định. Trường hợp nếu nghỉ hưu mà chưa đủ tuổi đời theo quy định thì còn phải giảm trừ tỷ lệ phần trăm do nghỉ hưu trước tuổi (mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi trừ 2%).

Mặt khác, không phải tất cả NLĐ có nguyện vọng đều được giải quyết nghỉ hưu trước tuổi mà chỉ có những NLĐ bị suy giảm 61% sức lao động mới được xem xét giải quyết nghỉ hưu sớm.

P.V: Thực tế hiện nay, do không có đủ thông tin và chỉ nghe đồn đoán về việc nghỉ hưu trước năm 2018 có lợi hơn nên nhiều lao động đang muốn giám định y khoa để đủ điều kiện nghỉ hưu trước năm 2018 nhằm "né tránh" những quy định mới này. Ông có thể đưa ra lời khuyên như thế nào với NLĐ?

Ông Dương Đình Chiến: Theo quy định tại Luật BHXH năm 2014, NLĐ về hưu trước năm 2018 sẽ được tính lương hưu theo bình quân 5 năm cuối, do vậy mức lương sẽ cao hơn so với về hưu giai đoạn từ sau 1/1/2018. Cụ thể, NLĐ về hưu trước ngày 1/1/2018, đồng thời đáp ứng các điều kiện là tham gia BHXH 15 năm, đủ điều kiện về hưu sẽ được tính lương hưu bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

Sau đó, cứ thêm một năm thì được tính thêm 2% với nam và 3% với nữ. Mức hưởng tối đa bằng 75% tháng đóng BHXH. Cách tính này khiến nhiều người hiểu rằng, nếu về hưu trước 1/1/2018 sẽ có lợi hơn, không bị trừ phần trăm vì về hưu trước tuổi. Đây cũng là lý do để nhiều người cho rằng, xin về hưu sớm sẽ “né” được quy định từ ngày 1/1/2018 sẽ tăng số năm đóng BHXH để hưởng lợi về lương hưu.

Việc điều chỉnh này chỉ tác động trực tiếp đến một số nhóm đối tượng chứ không phải tất cả các đối tượng hưởng lương hưu từ năm 2018 trở đi đều bị giảm lương hưu. Trường hợp đủ điều kiện về tuổi đời mà chưa đủ số năm đóng BHXH để đạt tỷ lệ 75% thì khi nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi, đa số lao động nữ bị giảm tỷ lệ lương hưu so với hiện hành.

Người lao động nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định về hưu trước 1/1/2018, vì chỉ tác động trực tiếp đến một số nhóm đối tượng chứ không ảnh hưởng tới tất cả các đối tượng hưởng lương hưu từ năm 2018 trở đi.

Cụ thể, nếu phụ nữ nghỉ sớm hơn sẽ bị thiệt. Bởi Luật BHXH 2014 quy định cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu như sau: đủ 15 năm đóng BHXH sẽ được hưởng 45%, sau đó cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 2%, tối đa không quá 75%.

Như vậy, để đạt tỷ lệ 75% lương hưu, lao động nữ phải có đủ 30 năm đóng BHXH (nghỉ hưu trước năm 2018, lao động nữ có đủ 25 năm đóng BHXH được hưởng tỷ lệ 75%). Vì vậy, phụ nữ nghỉ hưu trước năm 2018 sẽ có lợi hơn. Tuy nhiên, không phải đối tượng nào về hưu trước năm 2018 đều có lợi.

Đối với lao động nam nghỉ hưu trong năm 2018 thì phải có đủ 31 năm đóng BHXH thì mới đạt tỷ lệ hưởng lương hưu 75%. Như vậy lao động nam nghỉ hưu trong năm 2018 mà có thời gian đóng BHXH chưa đủ 31 năm thì không đạt tỷ lệ 75%. Trường hợp nghỉ hưu mà chưa đủ tuổi đời theo quy định của Luật BHXH 2014 thì bị giảm trừ tỷ lệ phần trăm do nghỉ hưu trước tuổi (mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi trừ 2%).

Những nhóm không đủ điều kiện về tuổi đời và năm tham gia BHXH, nếu về sớm thì không những thiệt đơn mà còn thiệt kép. Cũng liên quan đến vấn đề này, từ năm 2018, mức đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở tổng thu nhập của NLĐ nên lương hưu có thể được tính mức cao hơn.

Tỷ lệ phần trăm lương hưu sẽ thấp khi nghỉ hưu sớm, thời gian đóng BHXH ít. Chẳng hạn, lao động nam đủ điều kiện nghỉ hưu năm 2017 do suy giảm sức khỏe (nam 52 tuổi, suy giảm sức khỏe 61%), có thời gian đóng BHXH 20 năm (mức thấp nhất đủ điều kiện hưởng lương hưu) thì tỷ lệ lương hưu chỉ là 39%.

Vì vậy, mỗi người khác nhau về tuổi đời, thời gian đóng BHXH, mức lương đóng BHXH, điều kiện làm việc, thời gian hưởng lương hưu khác nhau thì mức hưởng lương hưu khác nhau. Do đó, không phải ai nghỉ hưu trước năm 2018 đều có lợi hơn người nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Hồng Duyên (thực hiện)