Cùng với tim mạch và ung thư, đột quỵ (tai biến mạch máu não) được xem là một trong ba căn bệnh gây tử vong hàng đầu, để lại những di chứng nặng nề cho người bệnh. Đặc biệt, trong thời điểm nắng nóng, nhiệt độ thay đổi như hiện nay khiến những người có tiền sử bị bệnh tim, huyết áp cao, tiểu đường, không chỉ người già mà cả ở những người trẻ tuổi cũng dễ bị đột quỵ. Tuy nhiên, người nhà bệnh nhân lại ít có kiến thức cũng như không biết cách sơ cứu ban đầu dẫn đến những hậu quả nặng nề. Để hiểu hơn về căn bệnh đột quỵ và giờ vàng trong cấp cứu bệnh nhân đột quỵ, phóng viên (P.V) Báo Yên Bái đã có cuộc trao đổi với Thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Song Hào - Phó Giám đốc, Trưởng khoa Hồi sức tích cực và Chống độc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái.

P.V: Thưa bác sĩ! Đột quỵ là bệnh được nhắc đến nhiều trong những năm gần đây. Vậy, đột quỵ là gì, nguyên nhân nào dẫn đến bệnh đột quỵ và những biểu hiện ban đầu của một ca đột quỵ?

Bác sỹ Nguyễn Song Hào: Đột quỵ não hay còn gọi là tai biến mạch máu não là một hội chứng lâm sàng, thường khởi phát một cách đột ngột, có tổn thương thần kinh khu trú hơn là lan tỏa, các triệu chứng tồn tại hơn 24 giờ hoặc bệnh nhân tử vong trong vòng 24 giờ và nguyên nhân là do mạch máu, không do chấn thương. Sự thay đổi bệnh lý của mạch máu gây ra do tắc nghẽn hoặc do vỡ thành mạch máu.

Đột quỵ não có 2 thể là: chảy máu não và nhồi máu não. Các yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ não là do tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid máu, rối loạn đông cầm máu, nghiện rượu, bệnh tim, béo phì, lười vận động, xơ vữa động mạch...

Cách khởi phát của đột quỵ thường đột ngột và thường liên quan tới căng thẳng tâm lý hoặc hoạt động gắng sức. Triệu chứng cảnh báo đột quỵ não là người đột ngột thấy yếu, liệt, tê mặt, tay, chân ở một bên người; mất nói, nói ngọng hoặc không hiểu lời nói; đau đầu đột ngột hoặc mất ý thức.

P.V: Khi bị đột quỵ, nhiều người không biết cách xử lý kịp thời và bỏ lỡ mất “cơ hội vàng” trong chữa trị. Vậy, bác sĩ cho biết nên xử lý thế nào khi bệnh nhân bị đột quỵ?

Bác sỹ Nguyễn Song Hào: Trước kia, khi y học chưa phát triển, đặc biệt là chưa có chụp cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ sọ não, khi bị đột quỵ não, đông y gọi là "trúng phong tạng phủ hay trúng phong kinh lạc" nhiều người để người thân của mình tại nhà để đánh gió, uống thuốc nam, trích máu ở mười đầu ngón tay, không dám đưa bệnh nhân đến bệnh viện, sợ di chuyển làm cho bệnh nặng hơn...

Ngày nay, với sự tiến bộ của y học, tỷ lệ tử vong do đột quỵ đã giảm so với trước kia nhưng số người bị tàn tật do đột quỵ lại có xu hướng tăng. Mức độ di chứng phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm và cách thức bệnh nhân được phát hiện, chẩn đoán và điều trị.

Nếu bệnh nhân được chuyển đến bệnh viện trong vòng 3 - 4,5 giờ đầu (giờ vàng) ngay sau khi bị đột quỵ và được điều trị thuốc làm tiêu huyết khối đường tĩnh mạch đối với đột quỵ nhồi máu não cấp và phẫu thuật dẫn lưu não thất ra ngoài đối với đột quỵ chảy máu não (các chiến lược điều trị này có thể thực hiện được tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái) thì sự phục hồi sẽ rất khả quan.

P.V: Hàng năm Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Đa khoa 500 giường tỉnh Yên Bái tiếp nhận khoảng bao nhiêu ca mắc bệnh đột quỵ? Trong đó, có bao nhiêu ca đến Bệnh viện đúng thời điểm vàng, thưa bác sỹ? Và lời khuyên của bác sỹ dành cho những bệnh nhân bị đột quỵ và với những bệnh nhân bị bỏ qua khoảng “thời gian vàng” thì hướng điều trị như thế nào?

Bác sỹ Nguyễn Song Hào: Theo thống kê không chính thức, hàng năm toàn tỉnh Yên Bái có khoảng 1200 -1500 bệnh nhân bị mắc đột quỵ não, trong đó khoảng 80% là đột quỵ nhồi máu não, 20% là chảy máu não. Trong khi đó, tại đơn vị đột quỵ thuộc Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh mới thu dung được khoảng 400 - 500 bệnh nhân đột quỵ não và mới chỉ có khoảng 2% trong số này được đến viện trong khoảng “thời gian vàng” cần thiết để tiêu sợi huyết.

Với những bệnh nhân nhập viện muộn, khi đó tỷ lệ tử vong và tàn tật sẽ cao hơn rất nhiều, gánh nặng bệnh tật sẽ đè lên vai gia đình và xã hội, bản thân bệnh nhân sẽ có chất lượng cuộc sống không cao. Những bệnh nhân này, khi bỏ lỡ “thời gian vàng” thì tiếp tục được điều trị theo phác đồ chung.

P.V: Thưa bác sĩ! Như bác sĩ đã đề cập ở trên là nên cho bệnh nhân vào viện sớm nhất, trong khoảng “thời gian vàng” có thể để được tiêm thuốc tiêu sợi huyết. Vậy, xin bác sĩ cho biết về tác dụng của thuốc tiêu sợi huyết và chi phí của loại thuốc này?

Bác sỹ Nguyễn Song Hào: Thuốc tiêu sợi huyết Actylise (alteplase) là thuốc duy nhất được cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê chuẩn trong điều trị đối với đột quỵ nhồi máu não cấp. Khi được tiêm vào tĩnh mạch, thuốc sẽ nhanh chóng làm ly giải, phân hủy cục máu đông gây tắc mạch não, làm tái thông mạch máu sau chỗ tắc, vùng nhu mô não phía sau chỗ tắc bị tổn thương nhờ có tưới máu nên được hồi phục.

Chi phí cho 1 lọ thuốc Actylise (alteplase) là vào khoảng 12 - 13 triệu đồng và mỗi lọ chỉ dùng được cho một bệnh nhân. Thật phấn khởi cho bệnh nhân có bảo hiểm y tế vì hiện nay Bảo hiểm xã hội tỉnh Yên Bái đã cho trả toàn bộ thuốc này.

Thanh Chi (thực hiện)