Không công nhân thu gom, không thùng đựng rác thải công cộng, không điểm tập kết rác, nhà tiêu gia đình gần khu sinh sống... là thực trạng tại nhiều nơi ở khu vực nông thôn.

Từ trước đến nay, nhiều người dân nông thôn vẫn có thói quen vứt rác thải sinh hoạt tùy tiện, hệ thống sông, ngòi, suối, rạch, thậm chí ao, hồ... là nơi phải gánh chịu rác thải sinh hoạt của người dân, đặc biệt là rất nhiều nhà tiêu gia đình được đặt gần nhà, gây mất vệ sinh nghiêm trọng... Dự án Phát triển thị trường vệ sinh tại tỉnh Yên Bái giai đoạn II (2011 - 2013) đang có những giải pháp hiệu quả, hạn chế tình trạng trên, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường khu vực nông thôn.

Tại các chợ, trung tâm đô thị, rác thải sinh hoạt đều được thu gom, tập trung về bãi rác để xử lý. Điều đó không chỉ góp phần bảo vệ môi trường xanh, sạch, đẹp mà còn có mục tiêu quan trọng hơn là tăng cường bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng. Trong khi đó, tại vùng nông thôn, hầu hết người dân chưa thật sự quan tâm về vệ sinh môi trường (VSMT).

Rác thải sinh hoạt của người dân chủ yếu là vứt xuống sông, suối, mương, rạch, ao, hồ gây ô nhiễm nguồn nước. Rác thải sinh hoạt, túi ni lông và vô số loại rác thải hữu cơ, vô cơ khác vương vãi ở khắp các tuyến đường, thậm chí là xác động vật chết cũng bị vứt bừa bãi xuống các nguồn nước...

Bà Trần Thị Bích Ga, ở phường Pú Trạng, thị xã Nghĩa Lộ cho biết: “Thỉnh thoảng vẫn thấy xuất hiện những bọc rác thải lớn, bọc ni lông bị vứt xuống hồ Tuổi Trẻ gần nhà. Sáng sớm dậy đi thể dục tôi còn thấy mùi rác thải nồng nặc. Tại nhiều thôn, bản, một số hộ gia đình còn làm nhà tiêu ngay gần nhà ở, rất mất vệ sinh”.

Nội dung quan trọng trong công tác đảm bảo VSMT nông thôn được đặt ra hiện nay là vấn đề sử dụng hố xí hợp vệ sinh. Nhà vệ sinh chưa đạt chuẩn đảm bảo bảo vệ môi trường chiếm số lượng khá lớn ở nông thôn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước, nguy cơ xảy ra dịch bệnh.

Chưa kể tập quán chăn nuôi gia cầm với quy mô nhỏ, thả trên các hệ thống sông, suối cũng là một trong những tác nhân gây ô nhiễm, đặc biệt là môi trường nguồn nước mặt.

Ngoài làm vườn, nhiều gia đình còn chăn nuôi thêm vài chục con gà, vịt để tăng thu nhập, gia súc, gia cầm được nuôi thả sẽ đỡ tốn kém thay vì nuôi nhốt.

Tương tự, tình trạng người chăn nuôi ngan, vịt quy mô nhỏ dưới hình thức thả xuống kênh, rạch xảy ra hầu hết các địa phương trong tỉnh, nhất là khu vực đông dân cư.

Chỉ cần chứng kiến các hộ gia đình chăn nuôi nhỏ lẻ từ vài chục con gà, vịt, tuy không thả lan, mà có vây lưới thành chuồng nhốt cố định cũng đủ biết sự ô nhiễm VSMT không phải là nhỏ.

Để thực hiện việc đảm bảo VSMT, theo dõi, đánh giá VSMT nông thôn, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân, cải thiện tình trạng làm nhà tiêu quá gần khu vực sinh sống, Dự án Phát triển thị trường vệ sinh tại tỉnh Yên Bái do Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh thực hiện đã và đang tổ chức khảo sát hiện trạng VSMT ở khu vực nông thôn của nhiều xã thuộc địa bàn 9/9 huyện, thị, thành phố trong tỉnh.

 Ngoài công tác kiểm tra tình hình sử dụng nước của người dân nông thôn, dự án còn phân loại, đánh giá hiện trạng, thu thập số liệu vệ sinh môi trường của từng hộ dân.

Bên cạnh đó, tổ chức đánh giá, xếp loại các dạng nhà vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm quy mô gia đình để có hướng xử lý. Ông Phạm Văn Thành - Phó Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh, Trưởng Ban quản lý Dự án cho biết: “Qua giai đoạn I của dự án và các đợt khảo sát, chúng tôi đã cơ bản đánh giá được thực trạng VSMT ở vùng nông thôn.

Sau đó, tổng hợp báo cáo, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác nghiên cứu, chỉ đạo, điều hành của dự án. Bước đầu dự án đã nâng cao nhận thức cho người dân về đời sống, sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng dân cư. Hiện dự án đã thực sự đi vào đời sống của người dân và đang có những tiến triển rất tốt, nâng cao ý thức của bà con vùng cao, vùng nông thôn trong việc xây dựng được khu vệ sinh đảm bảo VSMT”.

Được biết, giai đoạn I của dự án đã kết thúc với việc xây dựng 5.123 nhà tiêu cho các hộ dân tại 12 xã thuộc các huyện, thị, thành phố trong tỉnh. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh bằng các hình thức truyền thông đa dạng, phong phú, đi vào lòng người..., góp phần nâng cao ý thức của nhân dân trong việc gìn giữ VSMT của gia đình và cả cộng đồng. 

Yên Bái là tỉnh có đa số người dân sống ở vùng nông thôn. Vì vậy, việc thực hiện tốt công tác quản lý, đưa ra giải pháp bảo vệ môi trường, tổ chức các đợt tuyên truyền vận động để người dân hiểu rõ tác dụng của công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là môi trường nước, hệ thống nhà tiêu gia đình... có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Dự án Phát triển thị trường vệ sinh tại tỉnh Yên Bái giai đoạn II (2011 - 2013) đang làm rất tốt điều đó với những giải pháp cụ thể, mang tính đồng bộ.

Tô Anh Hải