Mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân đã góp phần làm giảm tình trạng tảo hôn hay sinh con bị khuyết tật, dị tật tại 4 xã triển khai điểm năm 2010 thuộc 2 huyện Trấn Yên và Thị xã Nghĩa Lộ. Với kết quả đó năm 2011, mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân được triển khai mới  tại 10 xã thuộc huyện Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên, thị xã Nghĩa Lộ và thành phố Yên Bái.

Hiện nay do nhiều yếu tố tác động nên tuổi VTN dài hơn trước đây, tuổi dậy thì sớm mà tuổi xây dựng gia đình muộn hơn, VTN-TN có nhu cầu tình dục nhưng chưa kết hôn, tình trạng quan hệ tình dục trước hôn nhân ngày càng phổ biến, do vậy tuyên truyền sức khoẻ sinh sản đến với đối tượng VTN là vô cùng quan trọng để các em hiểu rõ được những thay đổi trong có thể, những thay đổi trong tâm sinh lý để các em nâng cao kĩ năng sống, có được sự tự tin trong việc giải quyết các vấn đề, và ứng phó với thử thách của cuộc sống hàng ngày về các vấn đề như tình bạn - tình bạn khác giới; tình yêu và tình dục để các em có thể đưa ra những quyết định đúng đắn trong cuộc sống.

Sau 1 năm triển khai và đi vào hoạt động, đến nay mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân tại 4 xã: Lương Thịnh, Việt Cường (Trấn Yên), phường Pú Trạng, Tân An (thị xã Nghĩa Lộ) đã và đang từng bước phát huy được hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức về chăm sóc SKSS-KHHGĐ cho VTN-TN.

 Thông qua những hoạt động cụ thể như tuyên truyền nhóm nhỏ, truyền thông nhóm lớn với các nội dung về DS, SKSS-KHHGĐ, các chủ trương chính sách pháp luật của Nhà nước liên quan đến chương trình Dân số, KHHGĐ-CSSKSS, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, hôn nhân và gia đình, kỹ năng sống, lao động và việc làm... kết hợp cung cấp thông tin với việc giới thiệu các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, biện pháp tránh thai... trao đổi, giải đáp những thắc mắc.

Nhờ đó các em VTN-TN trong các xã đã được tiếp cận và có những kiến thức cơ bản về kiểm tra sức khỏe trước khi kết hôn cũng như những kiến thức về SKSS-KHHGĐ, chăm sóc bà mẹ khi mang thai cũng như trẻ em sau khi sinh. Bên cạnh đó các hoạt động tư vấn khám sức khỏe cho nam, nữ chuẩn bị kết hôn, mang thai, sinh đẻ, nuôi con bằng sữa mẹ, các nguy cơ sinh con bị bệnh, tật bẩm sinh cũng được quan tâm thực hiện.

Theo thống kê sau hơn 1 năm triển khai mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân tại 4 xã khó khăn trên địa bàn huyện Trấn Yên và Thị xã Nghĩa Lộ đã tổ chức được hơn 600 buổi tuyên truyền cho hơn 3.000 đối tượng là VTN-TN; tư vấn khám sức khoẻ cho trên 200 lượt đối tượng chuẩn bị kết hôn; tuyên truyền tư vấn cho hơn 800 lượt cha mẹ có con trong độ tuổi VTN về những thay đổi trong tâm sinh lý của con trong độ tuổi trưởng thành, cung cấp những kiến thức về chăm sóc SKSS-VTN, chăm sóc bà mẹ trẻ em, luật hôn nhân gia đình, kĩ năng sống để các bậc phụ huynh có thể đưa ra những lời  khuyên kịp thời, hợp lý đối với VTN, góp phần giảm tình trạng tảo hôn, đảm bảo hôn nhân bền vững và nâng cao chất lượng giống nòi.

Với những kết quả đã đạt được, năm 2011 mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân được triển khai mới tại 10 xã, nâng tổng số xã triển khai mô hình lên 14 xã thuộc 5 huyện thị: Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên, thị xã Nghĩa Lộ và thành phố Yên Bái. Liễu Đô là xã đầu tiên trên địa bàn huyện Lục Yên triển khai mô hình tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân.

Theo thống kê số VTN-TN trên địa bàn xã có hơn 1.000 em chiếm 22% dân số trên địa bàn, trong đó số lượng trẻ VTN từ 10 - 19 tuổi hơn 800 em, từ 20 - 24 tuổi 212 em, trên địa bàn xã có nhiều dân tộc cùng  sinh sống nên trước đây tình trạng kết hôn sớm, hiện tượng sinh con tại nhà, thiếu những thông tin về chăm sóc và bảo vệ bà mẹ trong quá trình mang thai vẫn còn xảy ra. Do vậy việc triển khai mô hình tư vấn và kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân trên địa bàn xã là vô cùng hữu ích.

Với sự tham gia của hơn 30 thành viên lứa tuổi vị thành niên, thanh niên, mô hình sẽ tổ chức sinh hoạt định kì hàng tháng với các hình thức chủ yếu: thảo luận nhóm, tư vấn trực tiếp… theo từng chủ đề như: sự phát triển tâm lý ở tuổi VTN tình bạn, tình bạn khác giới; phòng, tránh mang thai, phá thai ở tuổi vị thành niên; phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục và HIV/AIDS; Bình đẳng giới trong chăm sóc sức khoẻ sinh sản.

Việc ra mắt, duy trì và phát triển mô hình này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuyên truyền các chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là nội dung CSSKSS VTN-TN và thực hiện KHHGĐ, góp phần nâng cao nhân cách sống cho các bạn trẻ và từng bước nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn. Em Mai Thị Nụ - thôn Tân Quang Liễu Đô (Lục Yên) cho biết: "Tham gia các hoạt động của mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn, em đã được giải đáp những thắc mắc về giới  tính, về những điều tế nhị mà trước đây không dám hỏi ai. Điều đó đã giúp em tự tin hơn trong cuộc sống."

Với những hoạt động cụ thể, mô hình kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân đã cung cấp cho VTN-TN những kiến thức và có những hiểu biết đầy đủ về SKSS-KHHGĐ để phòng tránh và tự bảo vệ mình trong cuộc sống, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

                     Ngọc Hưng