Hiện nay Y học hiện đại vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, kể cả các loại thuốc nam và đông y, tuy nhiên bệnh dại có thể phòng chống được bằng cách tiêm vắc xin phòng dại và huyết thanh kháng dại ngay sau khi bị súc vật cắn rất hiệu quả và an toàn.

Vắc xin là những chế phẩm sinh học chứa mầm bệnh (là vi khuẩn hoặc vi rút sống hoặc chết đã làm mất khả năng gây bệnh) khi đưa vào cơ thể người sẽ tạo ra kháng thể để tiêu diệt mầm bệnh thật nếu xâm nhập vào cơ thể. Vắc xin phòng bệnh dại đầu tiên được nhà bác học vĩ đại người pháp Louis Pasteur và các cộng sự nghiên cứu sản xuất cách đây hơn 100 năm. Đến nay đã có rất nhiều loại vắc xin các thế hệ ra đời, được sử dụng rộng rãi trên khắp thế giới.

Vắc xin phòng bệnh dại (vắc xin dại) có nhiều loại nhưng nói chung đều chứa vi rút gây bệnh dại đã làm cho bất hoạt (xem như làm cho chết đi, không còn khả năng gây bệnh).

Khi người bị chó, mèo nghi dại cắn sẽ được tiêm ngay vắc xin phòng dại để 7-10 ngày sau khi tiêm, cơ thể người đó sẽ sinh ra kháng thể chống lại  vi rút dại có thể đã nhiễm và phát triển.

Cũng giống như bất cứ loại thuốc nào khác, vắc xin dại ngoài tác dụng rất quý là phòng bệnh dại (nên lưu ý cho tới nay phòng ngừa được bệnh dại chỉ có tiêm vắc xin dại chứ không có phương thuốc nào khác) vẫn có thể gây ra một vài phản ứng không mong muốn (gọi là tác dụng phụ).

Tác dụng phụ của vắc xin dại có thể tại chỗ như gây ngứa, đau, sưng tại chỗ tiêm, hoặc thuộc loại toàn thân (rất hiếm khi xảy ra) như gây buồn nôn, ói, đau bụng, tiêu chảy, nhức đầu, mỏi mệt, chóng mặt, đau họng, sốt, đau cơ, đau khớp, dị ứng (có thể gây sốc phản vệ, các phản ứng liệt não... cũng rất hiếm khi xảy ra), không có tài liệu nào ghi nhận vắc xin dại gây mất trí nhớ như nhiều người vẫn lo lắng.

Từ giữa những năm 2000 trở về trước, nước ta sử dụng vắc xin phòng dại được sản xuất bằng phương pháp nuôi cấy vi rút dại trên mô não chột (phương pháp Fuenzalida) còn nhiều hạn chế như: tính hiệu quả chưa cao, độ tinh khiết kém, gây nhiều phản ứng phụ và có xuất hiện những phản ứng nguy hiểm tuy là rất hiếm, Bộ Y tế đã cấm sản xuất và sử dụng loại vắc xin này từ năm 2007. Thay vào đó là loại vắc xin dại tế bào vero tinh khiết (nhập ngoại).

Là vắc xin thế hệ mới, được sản xuất bằng phương pháp nuôi cấy vi rút dại trên tế bào thường trực Vero, phương pháp này cho phép sản xuất ra loại vắc xin hoàn toàn tinh khiết, không còn lượng myelin tồn dư và có hiệu quả phòng bệnh cao, thời gian bảo vệ dài (1 năm). Do tính an toàn và hiệu quả của loại vắc xin này mà Tổ chức y tế thế giới cho phép dùng để tiêm chủng dự phòng rộng rãi cho những người dễ bị nhiễm dại như: nhân viên thú y, những người buôn bán, giết mổ chó chuyên nghiệp… khi họ chưa hề bị nhiễm vi rút dại.

Tại Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Yên Bái hiện nay đang sử dụng vắc xin dại tế bào vero tinh khiết Abhayrab (ap - hay - rap) nhập khẩu, huyết thanh kháng dại tinh chế. Tiêm phòng cho hàng nghìn người đã bị súc vật (chó, mèo) nghi dại cắn, đảm bảo an toàn, hiệu quả là gần như 100% các trường hợp đến tiêm sớm, đủ liều đã tránh được bệnh dại lên cơn.

Một tỷ lệ rất nhỏ (khoảng 1%o trường hợp) do đến tiêm phòng quá muộn, chưa đủ liều đã lên cơn dại và tử vong. Phác đồ điều trị dự phòng bệnh dại gồm tiêm 5 mũi theo thứ tự: Mũi 1: ngày 0, mũi 2: ngày thứ 3, mũi 3: ngày thứ 7, mũi 4: ngày thứ 14, mũi 5: ngày thứ 28; đường tiêm bắp với liều tiêm 0,5ml/1 mũi.

Vắc xin được vận chuyển, bảo quản từ nơi sản xuất đến nơi sử dụng trong hệ thống dây chuyền lạnh, được kiểm soát chặt chẽ và nghiêm ngặt, được thực hành bởi đội ngũ cán bộ chuyên môn có kỹ thuật, với một qui trình tiêm chủng an toàn. Để phòng tránh bệnh dại lên cơn và tử vong, khi bị súc vật nghi dại cắn, cần được điều trị dự phòng ngay bằng vắc xin và huyết thanh dại càng sớm càng tốt.

Nguyễn Văn Dậu