Năm 2010, thành phố Yên Bái có 8 trường hợp sinh con thứ 3, năm 2011 tăng lên 12, năm 2012 là 9. Từ đầu năm 2013 đến nay đã có 2 trường hợp. Tuy tình trạng sinh con thứ 3 không nhiều và rải rác ở hầu hết các xã, phường nhưng đã có những ảnh hưởng lớn đến kết quả chung của thành phố những năm gần đây.

Ông Nguyễn Trọng Long - Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS/KHHGĐ) thành phố Yên Bái cho biết: “Tư tưởng đẻ “dự phòng” khá phổ biến trong nhận thức của người dân hiện nay. Những gia đình sinh con một bề có điều kiện kinh tế thì luôn tìm mọi cách để sinh thêm quý tử nối dõi… đã gây rất nhiều khó khăn cho những người làm công tác dân số”.

Mặc dù công tác tuyên truyền, giáo dục thay đổi hành vi đã được triển khai rộng khắp đến tất cả các xã, phường như: yêu cầu các hộ gia đình ký cam kết không sinh con thứ 3 và thực hiện tốt các biện pháp tránh thai với tổ trưởng, trưởng thôn, cộng tác viên dân số, giữa các thôn, tổ với UBND các xã, phường, giữa UBND các xã, phường với UBND thành phố, tổ chức phát động và đăng ký thi đua xã, phường không sinh con thứ 3, triển khai chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ sức khỏe sinh sản - KHHGĐ, tổ chức truyền thông tăng cường tại các địa bàn có mức sinh cao, đến các đối tượng khó tiếp cận...

Ngoài ra, Trung tâm DS/KHHGĐ thành phố còn chỉ đạo cán bộ dân số phối hợp với đội ngũ chuyên trách, cộng tác viên, chính quyền cơ sở, các tổ dân phố, thôn nắm chắc địa bàn, phát hiện sớm các đối tượng có tư tưởng và mang thai sinh con thứ 3 để trực tiếp xuống các hộ gia đình tư vấn, vận động thực hiện KHHGĐ.

Tại các vùng trọng điểm, có nguy cơ sinh con thứ 3 cao, các đồng chí được phân công phụ trách địa bàn phải có những báo cáo kịp thời lên xã, phường, thành phố để có những biện pháp kịp thời xử lý, phối hợp với Trung tâm Y tế, Bệnh viện Đa khoa thành phố đảm bảo cung cấp các dịch vụ sức khỏe sinh sản - KHHGĐ chất lượng, an toàn, thuận tiện, đảm bảo đầy đủ thuốc thiết yếu, vật tư y tế cũng như chỉ đạo, hỗ trợ kỹ thuật cho các trạm y tế thực hiện dịch vụ KHHGĐ, dự trù đầy đủ, cấp phát kịp thời các phương tiện tránh thai phi lâm sàng cho các đối tượng có nhu cầu sử dụng...

Khó khăn nhất hiện nay đối với thành phố trong giảm tình trạng sinh con thứ 3 chính là các dịch vụ y tế tư nhân thường cho biết về giới tính thai nhi mà theo Giám đốc Trung tâm DS/KHHGĐ thành phố thì con số này gần như 100%. Có nơi thì cho biết trực tiếp, cũng có những nơi còn dè dặt, song người đến khám chắc chắn một điều sẽ vẫn biết được mình có “nếp” hay có “tẻ”.

Đối với các hộ sinh con một bề khi biết trước giới tính thai nhi, nếu là con gái, việc vận động tuyên truyền họ thực hiện các biện pháp tránh thai và không sinh con thứ 3 sẽ dễ dàng hơn. Nhưng nếu người lại (là con trai) thì công tác tuyên truyền, vận động sẽ trở nên vô nghĩa. Các gia đình có điều kiện về kinh tế, không phải sinh con một bề, không phải đảng viên cũng không tham gia bất cứ tổ chức ban, ngành, đoàn thể nào càng quyết tâm sinh con thứ 3, thứ 4 theo ý thích của mình.

Họ khẳng định: việc gia đình không được danh hiệu “Gia đình văn hóa” hay nộp phạt từ 5 đến 10 triệu đồng cũng không thành vấn đề, miễn sao mong muốn của họ đạt là được… Và như vậy, công tác dân số đã khó lại càng khó hơn bởi hiện nay, các chính sách hay pháp lệnh về dân số cũng chưa có chế tài xử phạt nghiêm, chế độ chính sách cho đội ngũ cán bộ chuyên trách dân số các xã, phường còn gặp rất nhiều khó khăn.

17 cán bộ chuyên trách/17 xã, phường đều có trình độ, chuyên môn đạt yêu cầu nhưng đến nay vẫn chưa có biên chế, trong khi đó năm 2013, chương trình mục tiêu quốc gia cắt giảm của đội ngũ này 200 nghìn đồng/người. Đối với đội ngũ cộng tác viên, năm 2012, theo nguồn của tỉnh và chương trình mục tiêu quốc gia nâng cho họ thêm 50 nghìn đồng và năm 2013 tăng thêm 100 nghìn đồng, quá thấp so với tính chất, đặc thù công việc của đội ngũ cộng tác viên hiện nay.

Để hạn chế tình trạng sinh con thứ 3 trên địa bàn có trình độ dân trí cao như thành phố Yên Bái rất cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của cấp ủy, chính quyền cơ sở, có sự hỗ trợ hơn nữa đối với lĩnh vực truyền thông dân số, nâng cao năng lực, trình độ cho đội ngũ làm công tác dân số tại các xã, phường, đội ngũ cộng tác viên phải nắm chắc, sát địa bàn mình được phân công theo dõi để phát hiện sớm tư tưởng trong nhân dân có các biện pháp tuyên truyền kịp thời, phải lập danh sách các đối tượng có nguy cơ cao sinh con thứ 3 như: hộ sinh con một bề, gia đình có điều kiện kinh tế và các gia đình có tư tưởng đẻ “dự phòng”…

Đặc biệt, cần có chế tài xử phạt nghiêm hơn nữa những trường hợp sinh con thứ 3 trở lên, những cơ sở dịch vụ y tế tư nhân vi phạm quy định của ngành y tế.

Trần Ngọc