Người dân các địa phương và du khách đến với Yên Bái vừa trải qua những ngày lễ hội mùa xuân tưng bừng náo nhiệt. Trong lễ hội, ngoài phần lễ theo nghi thức truyền thống, người ta được xem và tham gia các hoạt động của phần hội với nhiều môn thể thao mang đậm bản sắc của nhân dân các dân tộc Yên Bái.

Phong trào ở hội xuân

Những môn thể thao như: ném còn, kéo co, đánh yến, đẩy gậy, đi cà kheo, đua thuyền, đánh quay, bắn nỏ… được liệt vào kho tàng các trò chơi dân gian Việt Nam đã được tái hiện và tổ chức ở lễ hội cùng với một số môn thể thao hiện đại. Sự hấp dẫn của các môn thể thao dân tộc đã thu hút được đông đảo mọi người tham gia.

Đến với lễ hội đền Đại Kại ở Lục Yên, du khách không thể quên được hình ảnh người dân vòng trong vòng ngoài cổ vũ cho cuộc kéo co, thi đấu vật hay những cuộc nước rút đua thuyền trên sông Chảy. Rồi lễ hội đền Đông Cuông ở Văn Yên, Hội đình và đền Nam Cường (thành phố Yên Bái), Hội đình Khả Lĩnh (Yên Bình) và nhiều lễ hội khác đã trở thành nơi để các môn thể thao dân tộc được lưu giữ, phát huy, góp phần nâng cao đời sống tinh thần của người dân. Trong số đó phải kể đến lễ hội Lồng Tồng truyền thống của đồng bào các dân tộc ở huyện Yên Bình, Văn Chấn, Trấn Yên…

Sau nhiều năm phục dựng và tổ chức, xuân Tân Mão – 2011, các địa phương của Yên Bình đã hình thành các cụm tổ chức lễ hội ở Đông hồ, cụm đường 7, khu vực Thác Bà. Các môn thể thao dân gian như ném còn, bắn nỏ, kéo co, đi cà kheo nhờ đó đã trở nên thân quen và được người dân hưởng ứng tham gia.

Theo ông Vũ Tuấn Mạnh - Giám đốc Trung tâm - Văn hóa Thể thao Yên Bình, khoảng những năm 1998 - 2005, chủ trương xây dựng làng, xã văn hóa là điều kiện để các địa phương ở Yên Bình hình thành các đội văn nghệ, thể thao, tiếp đó là việc phục dựng các lễ hội ở Khả Lĩnh, Thác Bà và lễ hội Xuống đồng của người Tày, người Dao đã làm hồi sinh các môn thể thao dân tộc.

Nếu có sự quan tâm thích đáng, các môn thể thao dân tộc có thể sẽ phát triển thành một phong trào rèn luyện sức khỏe rộng rãi trong cộng đồng các dân tộc và làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Trong khi đó, việc đầu tư cho sân chơi, trang bị không phải là lớn, việc đưa người dân “vào cuộc” chắc sẽ dễ dàng hơn, vấn đề là có người tổ chức và tạo ra sân chơi.

Cho đến nay, các môn thể thao này không thể thiếu trong các lễ hội trên địa bàn huyện. Trong kế hoạch tổ chức các giải thể thao hàng năm, Yên Bình đã cố gắng đưa các môn thể thao dân tộc vào thi đấu, trong đó các môn như: đẩy gậy, bắn nỏ đều lấy hạt nhân là các vận động viên có thành tích từ các hội xuân. Đặc biệt, trong Đại hội Thể dục thể thao huyện Yên Bình lần thứ 6 - 2009, đẩy gậy, cờ tướng, bắn nỏ được đưa vào làm môn thi đấu chính thức.

Ở Lục Yên, phong trào thể thao dân tộc phát triển rộng và khá đồng đều, các hoạt động tập trung nhất là ở lễ hội đền Đại Kại. Ông Lê Hồng Thạch - Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao Lục Yên trao đổi: “Cùng với tinh thần thượng võ ngàn xưa, người dân các xã dọc sông Chảy, cuộc sống gắn bó, xuôi ngược bằng phương tiện thủy, nên việc chúng tôi tổ chức giải đua thuyền độc mộc trên sông đã thu hút được nhiều vận động viên tham gia và trở thành giải truyền thống, góp phần cùng các môn thể thao khác lưu giữ vốn văn hóa dân tộc”.

 Được biết, Câu lạc bộ bắn nỏ xã Yên Thắng đã duy trì việc luyện tập, được chọn tham gia thi đấu cấp tỉnh cũng như toàn quốc và được giải cao. Ở Văn Chấn, Văn Yên, Mù Cang Chải cũng có những câu lạc bộ đẩy gậy. Tuy nhiên không phải với môn thể thao dân tộc nào, hoặc địa phương nào cũng có thể làm được điều đó và người dân chỉ tham gia những môn này vào dịp lễ hội đầu năm.

Cần hơn ngoài các lễ hội mùa xuân

Chính vì các môn thể thao dân tộc chỉ diễn ra nhiều vào các lễ hội nên quy mô và cách thức tổ chức cũng như kế hoạch tuyển chọn và tạo phong trào thường xuyên ở cơ sở mới chỉ được quan tâm ở cấp xã, cấp huyện. Người dân có thể luôn sẵn sàng tham gia, nhưng ở một chừng mực cơ sở vật chất, kinh phí chưa đủ điều kiện. Các địa phương cũng mong muốn tỉnh thường xuyên tổ chức giải cho các môn thể thao dân tộc có tầm cỡ và tiến hành từ cơ sở, đồng thời hướng dẫn cơ sở về cách thức và bồi dưỡng trọng tài.

Ông Phạm Văn Dương - Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch - người có nhiều năm chỉ đạo phong trào TDTT của tỉnh cũng cho rằng, những mong muốn đó là chính đáng. Ông Dương cho biết, từ năm 1992, Sở TDTT (cũ) đã có những văn bản chỉ đạo các địa phương phát triển một số môn như: bắn nỏ, đẩy gậy, đánh pao, tó mắc lẹ.

Môn đẩy gậy và bắn nỏ đã được tỉnh quan tâm, đưa vào hoạt động lễ hội và trong chương trình thi đấu của đại hội TDTT cấp huyện. Đến năm 1995, đã tiến hành chọn đội tuyển tham gia Hội thi Thể thao dân tộc toàn quốc, Đại hội TDTT toàn quốc và đều giành giải.

Thực tế cho thấy, tỉnh Yên Bái đã có sự đầu tư đáng kể cho thể thao và gặt hái nhiều thành tích ấn tượng đối với thể thao hiện đại. Trong khi đó, Yên Bái vẫn là tỉnh nghèo nên các giải đấu của thể thao dân tộc chưa được chú trọng. Cụ thể là mới chỉ có 2 môn là đẩy gậy và bắn nỏ được đưa vào kế hoạch các giải thi đấu hàng năm, cơ sở vật chất không đòi hỏi nhiều song cũng chưa được quan tâm, giải của tỉnh tổ chức 2 đến 4 ngày nhưng để có kinh phí cho vận động viên tham gia cũng không phải là đơn giản.

 Còn ở cấp huyện, thị, ít có nơi nào trù tính kế hoạch cho một giải đấu ngoài việc tổ chức gắn với các hoạt động lễ hội. Trong khi đó, việc đầu tư cho sân chơi, trang bị không phải là lớn, việc đưa người dân “vào cuộc” chắc sẽ dễ dàng hơn, vấn đề là có người tổ chức và tạo ra sân chơi.

Lời kết

Rõ ràng cần có sự ứng xử công bằng giữa các môn thể thao dân tộc và thể thao hiện đại. Với Yên Bái, thể thao dân tộc đang mang về thành tích đáng kể khi được quan tâm. Ở nhiều xã, thị trấn có thể hình thành và duy trì các câu lạc bộ để tạo phong trào.

Ở cấp tỉnh chắc cũng đã đủ điều kiện để thành lập một tổ chức kiểu như “liên đoàn” các môn thể thao dân tộc, trong đó dựa vào các thế mạnh của các câu lạc bộ đẩy gậy, bắn nỏ, võ thuật…

Nếu có sự quan tâm thích đáng, các môn thể thao dân tộc có thể sẽ phát triển thành một phong trào rèn luyện sức khỏe rộng rãi trong cộng đồng các dân tộc và làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân.

Minh Quang