Nhưng từ “uôi” trong tiếng Mường hoàn toàn không liên quan gì đến tình yêu con người, nhất là tình yêu đôi lứa. Tìm hiểu kỹ thì từ “uôi” là cách phát âm hơi mềm của từ “uổi” trong tiếng Việt và có nơi người Mường cũng gọi là “péng uổi” tức là bánh uổi-loại bánh gói bằng bột xay, giã uổi, gói nhanh, gói uổi, gói không cầu kỳ, đồ xôi mau chín, không để được lâu do làm uổi, nhân bánh hỗn hợp nhiều loại nên nhanh thiu.

Làm bánh này, người ta chọn loại nếp ngon ngâm vài tiếng. Sau đó giã hoặc xay thành loại bột uổi chứ không phải bột mịn như gói bánh dợm, bánh gai. Nhân bánh thường làm bằng thịt lợn nạc hoặc thịt gà nhà, gà rừng, thịt chim ngói, vẫy, cu gáy xào đậm đà với mộc nhĩ, nấm hương, hành khô. Khi đã chuẩn bị xong những loại nguyên liệu đó, người Mường dùng phiến lá chuối bánh tẻ đã tước bỏ xống lá và lá đã héo dẻo để gói bánh không bị rách lá.

Lúc gói, người ta trải tấm lá xuống nia rồi đặt những nắm bột dẻo ở hai đầu lá, tra nhân bánh và nhẹ nhàng cuốn tròn lại. Sau đó, dùng một ngón chân cái giữ một đầu lá, một tay giữ đầu lá bên kia, còn một tay túm chặt khoảng giữa hai cục bột bánh và xoay mạnh cho phần giữa lá xoắn chặt, lại tách nhau riêng biệt hai chiếc bánh, rồi gập đôi lại, buộc túm hai đầu lá vào nhau. Gói xong, bánh được xếp vào chõ đồ trong khoảng trên dưới một tiếng là chín.

Tuy gọi là bánh uổi nhưng bánh rất ngon vì nhân bánh cầu kỳ, bánh không dẻo quánh như bánh dợm, hương vị rất thơm và bột bánh khi chín vẫn có vị xôi nếp. Thông thường người Mường làm loại bánh là để đón khách xa đến chơi, nhất là khách thông gia, khách “tình yêu đôi lứa” và làm để mang đi nương cho tiện hoặc làm khi nhà có việc lớn như sửa nhà, đào ao, giỗ chạp… và làm cho cha mẹ già, con nhỏ thay đổi khẩu vị khi đã ăn xôi nếp hoặc gạo tẻ nhiều ngày liền.

Bởi thế, nó lại gợi mở thêm cơ sở để liên tưởng đến việc vì sao người Mường gọi đó là bánh tình yêu, bánh đoàn kết.

 Hoàng Nhâm