Tiếng chim gọi những chàng trai Mông cất lên tiếng khèn thiết tha gọi bạn, giục những cô gái Mông nhanh tay chuẩn bị váy áo để đi chơi hội xuân và làm cho đại ngàn rực rỡ sắc hoa xuân.

Đi giữa những bản Mông trên triền núi cao vời vợi ngập tràn mây núi, ta bỗng thấy choáng ngợp bởi một sắc đỏ chói loà như ánh lửa ấm áp giữa đại ngàn, đó chính là những cây tớ dảy đang mùa hoa nở. Tớ dảy - một loài hoa có sức sống mãnh liệt giữa nơi non cao khắc nghiệt. Giữa những nơi đất dốc và khô cằn sỏi đá, cây vẫn mãnh liệt vươn cao để bừng lên một sắc đỏ giữa ngàn xanh. Tớ dày sắc hoa đỏ thắm, tán rộng, hoa nở từng chùm đẹp đến ngỡ ngàng.

Thoạt nhìn, ta cứ ngỡ đó là hoa đào nhưng không phải bởi nó cũng có sắc đỏ như hoa đào, thân cây khẳng khiu và mạnh mẽ như biết bao loài cây rừng khác nhưng điều đặc biệt là cánh hoa mỏng, sắc thắm đỏ, nở chúm chím rung rinh trong gió. Xen giữa hoa là những nhành non vươn cao, những chiếc lá non màu hồng nõn nà cùng với chùm hoa đỏ thắm ấy tạo lên một cây tớ dầy rực rỡ giữa mùa xuân.

Với người Mông Tây Bắc, hoa tớ dảy nở là gọi mùa xuân đến để trai gái vui hội gầu tào; hoa báo cho già làng hạ cây nêu để giục đồng bào chuẩn bị đi làm mùa; hoa thêu trên váy áo của những cô gái Mông đang vui buổi chợ; hoa hòa vào tiếng đàn môi, lẫn vào những câu hát giao duyên của bao đôi trai gái đang tỏ tình bên sườn núi...

Mỗi khi hoa tớ dảy nở rộ là báo hiệu đến thời vụ làm mùa: “Làm mùa xem hoa tớ dày/ Xây lứa đôi  xem bàn tay” (tục ngữ Mông). Khi những cây tớ dảy đã nở rực đỏ cả rừng núi mà mùa vụ vẫn còn ngổn ngang thì lòng người thấy lo lắng không yên, còn nhà nào đã làm xong mùa vụ thì cảm thấy đẹp cả tấm lòng, mát cả lá gan vì hy vọng mùa vụ năm nay cây cối sẽ tốt tươi, ngô thóc sẽ nặng hạt: “Xuân năm nay vừa mở/ 99 bông hoa tớ dảy nở/ như thúc giục đồng bào ta/ làm vụ sớm hẳn... khi một bông hoa tớ dảy nở rộ/ ta kịp làm xong vụ mùa sớm/ thật đồng bào ta/ đẹp cả trái tim”(dân ca Mông)...

Cũng giữa những bản làng người Mông, người Dao... ngay ngang bên sườn núi, giữa những ngôi nhà mái lợp ván thông xám xịt ấy bỗng bừng lên một màu trắng xóa, trắng tựa như những áng mây đang sà xuống ôm lấy nương đồi, nhà cửa, bản làng, đó là màu trắng của sắc hoa mơ, hoa mận. Hoa mận có sắc trắng tinh khiết của núi rừng, của sắc trời Tây Bắc. Đồng bào vùng cao thường trồng mận quanh nương đồi. Mận cũng có nhiều loại nhưng đều chung sắc trắng.

Điểm riêng biệt để nhận ra các loại mận khác nhau khi mùa hoa nở đó chính là nhìn vào dáng cây. Hoa mận nở sớm nhất là giống mận Tam hoa với dáng cây thấp, tán rộng, cành vươn dài như xõa xuống đất, khi đã nở thì như bung ra, hoa liền hoa, cành liền cành và cây liền cây tạo ra một biển hoa trắng xóa như mây.

Với giống mận Hậu, hoa nở muộn sau mận Tam hoa vài ngày, những cây mận Hậu to lớn như cây cổ thụ, cành lá xù xì và khẳng khiu như tạc vào núi. Có những cây mận tới vài chục năm tuổi, cành xòe tán rộng nên khi hoa nở cũng bừng lên một màu trắng như những gã khổng lồ bị  tuyết phủ kín đứng im lìm giữa đại ngàn. Đối với giống  mận Máu thì có thân vươn cao, cành ít và hoa nở thưa thớt thành từng đợt như những bông hoa tuyết rắc  lên thân cành khô cứng.

Khi những rừng mận trắng xóa ấy đua nhau nở, như những áng mây trắng ôm lấy bản làng thì cũng đến lúc những cánh đào đầu tiên bắt đầu nở. Những cành đào khẳng khiu và xám xịt ấy bỗng nhú lên những sắc hồng, một nụ, hai nụ hoa như gọi nhau bừng nở, mỗi bông hoa chỉ có năm cánh phớt hồng vây quanh lấy nhuỵ vàng, hoa đào rừng đẹp một cách tự nhiên và thầm kín.

Những cây đào rừng có dáng đứng xù xì, cành xòa xuống như những cánh tay nhoài ra ôm mây núi. Lúc đầu hoa lác đác chỉ có vài bông với những chiếc mầm xanh non nhô ra như để hít khí trời trong lành. Rồi một ngày, hai ngày như gọi nhau, những chiếc nụ xinh xắn ấy bỗng bừng lên tạo ra một màu hồng rực rỡ.

Những người vùng cao nhìn hoa đào có thể phân biệt sắc quả, những cây đào có hoa màu đỏ thẫm, cánh to là giống đào có hạt và thịt quả màu đỏ; những cánh đào màu phớt hồng là giống đào có hạt và thịt quả trắng...

Mùa xuân nơi núi rừng Tây Bắc là những sắc hoa rực rỡ hương ngàn, là những ngày hội xuân nồng nàn gió núi, là tiếng vó ngựa ngập ngừng đợi bạn hí vang vách núi, là tiếng khèn môi dìu dặt bên suối và là lời hẹn hò của đôi lứa yêu nhau... Cùng với đó là tiếng chim câu Kỷ giàng hòa âm khắp núi làm cho Bản Mông vùng cao Tây Bắc rực rỡ sắc hoa, rộn ràng thanh âm như mời gọi, như thúc giục du khách đường xa nhanh chân đến vui hội xuân đang về.

Nguyễn Đức Phương