Này là những địa danh, những con đường, những con người đã đi vào lịch sử cách mạng của dân tộc ta, ghi dấu ấn một thời oanh liệt trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, giành lại độc lập, tự do, xây dựng cuộc sống mới ấm no, hạnh phúc.

Đó là một Chiến khu Vần, nơi thành lập Ban cán sự Đảng liên tỉnh Phú Thọ - Yên Bái vào ngày 30/6/1945 và ngày này đã được lấy làm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Yên Bái. Nơi vùng đất chiến khu xưa, cuộc sống của người dân ngày càng thay da đổi thịt, mang dáng dấp của một thị tứ.

Đó là bản Pắc Bó - nơi Bác Hồ sống và hoạt động cách mạng, cội nguồn nuôi dưỡng tâm hồn và tình cảm của mỗi con người Việt Nam, là động lực tinh thần giúp dân tộc ta vượt qua mọi phong ba, bão táp, chiến đấu và chiến thắng.

Đó là mảnh đất Nghĩa Lộ tươi đẹp, anh hùng với chiến thắng Pú Chạng - Nghĩa Lộ đã góp phần quan trọng giải phóng Nghĩa Lộ, mở cánh cửa thép cho bộ đội ta tiến vào giải phóng Tây Bắc; nơi có cánh đồng Mường Lò nổi tiếng vùng Tây Bắc, có những vòng xòe say đắm, bất tận trong nhịp trống rộn ràng và điệu khèn bè trầm bổng, quyến rũ, thiết tha, mặn nồng, tình nghĩa của đất và người Nghĩa Lộ.

Đó là một bến Âu Lâu gợi nhớ về một thời lịch sử oai hùng của dân tộc, nơi đã từng đưa đón biết bao đoàn quân, dân công vượt sông Hồng tiến vào giải phóng Tây Bắc; nơi đã đóng góp công sức đưa các phương tiện kỹ thuật lên xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền tây tỉnh Yên Bái, tỉnh Sơn La, tỉnh Lai Châu; nơi đã trường tồn trong ký ức, là một di tích lịch sử cách mạng và là niềm tự hào của dân tộc ta.

Đó là con đường chiến lược mang tên 13C với gần 100 km chiều dài qua Yên Bái, một trong những con đường ghi nhận chiến công mang truyền thống “mở đường thắng lợi” của các đơn vị thanh niên xung phong và nhân dân tỉnh Yên Bái. Con đường đã phát huy tác dụng lớn trong suốt thời kỳ chống Mỹ cứu nước, nay được đổi tên thành quốc lộ 70 và trong tương lai không xa sẽ được nâng cấp thành một đoạn quan trọng của tuyến đường xuyên Á.

Đó là huyện vùng cao Trạm Tấu với những bản hùng ca mở đất và chiến đấu cho độc lập, tự do, trên chặng đường lao động thoát khỏi đói nghèo…

Và, không thể không nhắc đến tình Người trong “Đường nghĩa”. Đó là tình người trong chiến đấu, lao động, dựng xây quê hương, đất nước. Là tình cảm tri ân, trân trọng quá khứ và hy vọng về cuộc sống tốt đẹp trong tương lai của những con người bình dị nhưng sự hy sinh thật vĩ đại, lớn lao đã được lịch sử công nhận. Phải chăng, tình Người đó cũng chính là xuất phát từ trái tim và ngòi bút chân chính của Hoàng Việt Quân. Ông cẩn thận với từng chi tiết, nhất là những chi tiết được trích dẫn từ các nguồn tài liệu. Nhiều bài ký trong “Đường nghĩa” thể hiện sự đan xen, dẫn dắt người đọc đi từ hiện tại về quá khứ và hướng tới tương lai mà không hề gượng ép, ngắt quãng hay tạo cảm giác bị phân tán cho người đọc. Quá khứ (nói đúng hơn là lịch sử), hiện tại và tương lai trong "Chiến khu Vần", "Đến với đường nghĩa", "Bến Âu Lâu lịch sử", "Lên với vùng cao Trạm Tấu", "Một đời đi theo cách mạng"… như một khối thống nhất không thể tách rời trong cuộc đời, chặng đường của nhân vật, địa danh được miêu tả trong tác phẩm. Đây là một trong những điều tôi rất cảm phục ở cách viết của Hoàng Việt Quân.

Tuy nhiên, trong tập ký có một số bài khiến tôi cảm thấy chưa thoải mái khi đọc bởi mô típ đơn điệu, giống như một sự ghi chép đơn thuần và tác giả chưa phải dụng công cho lắm. Tác giả chỉ giới thiệu đôi nét về nhân vật trong bài viết, còn phần chủ đạo là sử dụng hồi ức, hồi ký của chính nhân vật.

Với Hoàng Việt Quân, tôi là một độc giả chân thành. Vì thế, tôi mong rằng, ông sẽ chia sẻ với những cảm nhận nho nhỏ của tôi về “Đường nghĩa” - một đứa con tinh thần mới của ông. Chúc nhà văn Hoàng Việt Quân sẽ tiếp tục có nhiều đóng góp mới, góp phần làm phong phú thêm nền văn học của địa phương!

Hồng Thanh Tâm