“Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn chi đồ” được cho là bức thư họa sơ tổ phái thiền Trúc Lâm Việt Nam, Phật Hoàng Trần Nhân Tông xuống núi. Không chỉ là một họa phẩm hoàn mỹ nó còn ẩn chứa trong mình vô vàn những thông điệp của quá khứ.

“Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn chi đồ” là bức tranh thủy mặc được họa sư Trần Giám Như hoàn thành năm 1363 trên giấy xuyến, sau đó được các danh sĩ đời Minh bồi bút tôn vinh Trúc Lâm đại sĩ. Hiện bức tranh đang được lưu giữ tại bảo tàng Liêu Ninh (Trung Quốc). Theo Th.S Phạm Văn Tuấn, lịch sử Việt Nam hiện không có được di ảnh của vua Trần Nhân Tông, chỉ còn vài ba bức họa và tượng. Trong “Trúc lâm đại sĩ xuất sơn chi đồ”, hình ảnh Phật Hoàng (vua Trần) hiện lên rõ nét, sinh động với phong thái an nhiên khi đang trên đường xuống núi giáo hóa chúng sinh, chính là con đường từ động Vũ Lâm (Ninh Bình) ra Thăng Long.

Đánh giá về giá trị của bức họa, Th.S Trần Anh Tuấn cho biết: “ Bức họa là minh chứng cho lịch sử thời Trần, có sự gắn kết chặt chẽ giữa Phật giáo và Đạo giáo trong hình ảnh tay Nhân Tông lần tràng hạt. Bức tranh gắn liền với sự kiện vua Anh Tông ra đón Trần Nhân Tông về truyền đạo, một sự kiện quan trọng trong lịch sử thời Trần. Tôi đã đối chiếu nhiều nguồn sách cũng như internet, tất cả các bức tranh tôi thấy đều có nội dung thống nhất, đối chiếu chứng thực. Tranh có ý nghĩa về sự ra đời của Phật giáo, văn hóa Phật giáo cũng như lịch sử cuộc đời Trần Nhân Tông”.

Nhiều nghi vấn về tác giả

Ngoài ra, các thư tịch đều ghi Giám Như là môn hạ của Triệu Mạnh Phủ (1254 – 1322), từng nhiều lần vẽ tranh Mạnh Phủ. Tuy nhiên, ông là người Việt Nam hay người Trung Quốc, hoặc là người An Nam lưu lạc ở phương Bắc. T.S Nguyễn Nam khảo cứu có tư liệu ghi Trần Giám Như người Lô Giang (Tức sông Lô của Việt Nam. Cũng từ cách vẽ, cách nhìn nhân vật trong tranh rất chính xác, tỉ mỉ Th.S Phạm Văn Tuấn đặt ra giả thiết có một cộng đồng người Việt họ Trần lưu lạc sang Trung nguyên. Tuy nhiên đây câu hỏi về lai lịch tác giả vẫn còn là nghi vấn chưa giải đáp được.