Nhắc đến Đỗ Nhuận là người ta nhớ đến các ca khúc: “Du kích Sông Thao”, “Chiến thắng Him Lam”, “Chiến thắng Điện Biên”, “Việt Nam - Tổ quốc tôi”, “Trai anh hùng - Gái đảm đang”, “Nhạc kịch Cô Sao”, “Mừng xuân 1968” và rất nhiều ca khúc quen thuộc khác.

Đông xuân 1953 - 1954, theo kế hoạch tác chiến của Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy, các đại đoàn chủ lực của quân đội ta đã vâng lệnh Bác Hồ, bí mật hành quân lên Tây Bắc, bao vây, tiến đánh cứ điểm Điện Biên Phủ - tập đoàn cứ điểm mạnh nhất của thực dân Pháp ở Đông Dương. Ngày ấy, trên các chiến trường Bắc - Trung - Nam, toàn quân, toàn dân rầm rập hành quân ra trận, đông đảo và hùng tráng nhất vẫn là những con đường hướng tới Tây Bắc - Điện Biên.

Hành quân cùng bộ đội, dân quân, dân công hỏa tuyến, gian khổ, vất vả nhưng rất đỗi lạc quan, tin vào ngày chiến thắng, các văn nghệ sỹ đã mang đời sống của chiến sỹ vào thơ, ca, nhạc, họa và văn chương.

Khi Nguyễn Thành có nhạc phẩm "Qua miền Tây Bắc" thì Đỗ Nhuận có nhạc phẩm "Hành quân xa", Hoàng Vân có nhạc phẩm "Hò kéo pháo" thể hiện ý chí "đánh chắc, tiến chắc" theo tư tưởng chỉ đạo chiến lược của Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp.

Ngày 13-3-1954, Chiến dịch Điện Biên Phủ mở màn bằng những trận công pháo rung trời, chuyển đất. Sau 4 ngày, trận Him Lam kết thúc thắng lợi. Đỗ Nhuận có ngay nhạc phẩm "Chiến thắng Him Lam" hừng hực khí thế chiến thắng và cùng văn công Tổng cục Chính trị đến giữa chiến hào, hát cho chiến sỹ nghe. "Hôm qua đánh trận Điện Biên. Chiến hào xuất kích, đồi Him Lam ta tiến vào. Đột phá, Him Lam ta tiến vào...", "Đi mở đường thắng lợi. Ta đã đổ mồ hôi. Máu này ta tưới luống cày. Tin về, thắng trận, Bác Hồ mừng vui. Đồng lúa thắm tươi lại càng tươi", "ở đây, chúng ta không quên, bao anh em, đồng chí hy sinh trong trận này".

Ngày 7-5-1954, sau "56 ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt. Máu trộn bùn non. Gan không núng, chí không mòn", sau tiếng bộc phá ngàn cân rung lên trên đồi A1, các cánh quân của ta ào ạt xung phong vào trung tâm Mường Thanh, cắm cờ chiến thắng trên nóc hầm Đờ-cát, bắt sống toàn bộ Bộ Chỉ huy Quân đội Pháp ở Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống Pháp chín năm của dân tộc.

Sống trong hào quang chiến thắng, từng nốt nhạc tự hào, mừng vui nhảy múa trong tư duy âm nhạc của Đỗ Nhuận rồi bật lên trên phím đàn măng-đô-lin trên tay ông.

Nhạc phẩm "Chiến thắng Điện Biên" được hoàn thành ngày trong đêm ấy. Ngày hôm sau, trên thung lũng Mường Thanh chiến thắng, tiếng hát "Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về..." đã vang lên trong các đoàn quân, trong từng bản làng Tây Bắc. Đó là tiếng reo thắng trận của quân ta trên trận địa Điện Biên; là tiếng reo toàn thắng của cả dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

Suốt 59 năm qua, kể từ khi Điện Biên chiến thắng, nhạc phẩm "Chiến thắng Điện Biên" của Đỗ Nhuận vẫn đồng hành cùng lịch sử dân tộc, sống mãi trong niềm tự hào của nhân dân ta.

  K.T