Công ty Chè Việt Cường ở huyện Trấn Yên là một doanh nghiệp ở trong tình cảnh đó. Ngày 22/5, đơn vị mới chính thức sản xuất chè đen - một sản phẩm chính của công ty. Nhưng sau 8 ngày dây chuyền hoạt động, sản lượng chè búp tươi cũng chỉ thu mua được 4 - 6 tấn, trong khi công suất nhà máy là 18 - 20 tấn/ngày.

Công ty Chè Việt Cường có tới 300 ha chè kinh doanh, tuy tuổi chè đã trên dưới 30 năm nhưng nhờ tăng cường chăm bón nên năng suất được đảm bảo. Trước vụ chè, các hộ dân trong vùng đang hưởng sự hỗ trợ cây giống và vật tư phân bón của Công ty cũng đã được mời đến để tập huấn kỹ thuật thâm canh và bàn giải pháp cho một vụ làm ăn mới. Thế nhưng búp chè tươi vẫn không vào được nhà máy.

Được biết ba xã Việt Cường, Việt Hồng, Vân Hội của huyện Trấn Yên có chừng năm, bảy trăm ha chè nhưng đã trở thành tâm điểm tranh mua chè nguyên liệu. Phải tới hàng chục “đầu nậu” thu mua chè búp tươi của các cơ sở sản xuất trong tỉnh, rồi tỉnh Phú Thọ, thậm chí cả Tuyên Quang cũng tìm đến. Giá thu mua được đẩy “vống” lên có lúc tới 4.500 đồng/kg, còn trung bình cũng 3.000 đồng/1 kg. Chất lượng búp không biết có đạt được loại II, loại III ? Nhưng nghe đâu người ta thu mua ào ạt như vậy để sản xuất ào ạt ra một thứ chè tạm gọi là “chè vàng” và bán sang Trung Quốc. Thực tế này, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT đã xác nhận.

Cây chè không những bị khai thác triệt để ngay từ những ngày đầu vụ, mà còn có tin rằng, trước đó tháng 11-12 năm 2006 (cuối vụ chè trước) đã có diện tích được thu mua kiểu chè cắt (bằng liềm) với giá 1.000 đồng/kg. Và như vậy, người dân chỉ cần thiếu đầu tư thâm canh thì cây chè cũng đã suy giảm năng suất rất nhiều, chưa nói tới búp chè khó đạt tiêu chuẩn để làm ra những sản phẩm chè chất lượng cao.

Một vài doanh nghiệp đã hoạt động cầm chừng vì có nguồn chè do đơn vị tự sản xuất như: Công ty cổ phần Chè Liên Sơn, Công ty cổ phần Chè Trần Phú, Nghĩa Lộ, Văn Hưng… Nhưng họ cũng không thể nâng được giá mua chè búp nguyên liệu lên cao hơn, hoặc ngang bằng giá thị trường để tranh chấp bởi liên quan tới chi phí lớn cho một sản phẩm có giá trị bán ra chưa cao.

Một tín hiệu vui cho doanh nghiệp thiếu nguyên liệu là giá “chè vàng” đã giảm nhanh tới non nửa và có thể nước ngoài sẽ không mua nữa. Nguyên liệu chè búp tươi sẽ quay lại với các cơ sở sản xuất trong tỉnh với hy vọng việc chế biến chè sẽ “khởi sắc” vào chính vụ. Thế nhưng, số “chè vàng” đã sản xuất ra đã xuất bán hết chưa? Nếu tồn đọng thì giải quyết thế nào? Bài học nông dân - doanh nghiệp - thị trường trong sản xuất chè dường như là một guồng quay không bao giờ dứt và câu trả lời là sự giải đáp thỏa đáng những mối quan hệ đó.

Minh Quang