Ngay khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về XDNTM (tại Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 4/6/2010), Yên Bái xác định đây là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Tỉnh đã ban hành Nghị quyết chuyên đề số 26/2010/NQ-HĐND ngày 16/12/2010 về XDNTM, xây dựng bộ máy tổ chức, đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm giúp người dân hiểu rõ về mục đích, ý nghĩa, nội dung của Chương trình. Đồng thời, để có sự ưu tiên về nguồn lực cũng như chỉ đạo trọng tâm, trọng điểm, tỉnh đã lựa chọn 29 xã đăng ký đạt chuẩn, phấn đấu hoàn thành 19 tiêu chí nông thôn mới (NTM) vào năm 2015 (trong đó, có 11 xã thực hiện mô hình điểm).

Sau hơn ba năm thực hiện, đến nay, tỉnh đã hoàn thành công tác quy hoạch chung cũng như lập đề án XDNTM cho 152/152 xã. Thông qua nguồn vốn lồng ghép và nguồn vốn đầu tư trực tiếp của Chương trình, trên 300 công trình cơ sở hạ tầng nông thôn cho các xã đã được xây dựng mới. Trong quá trình đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn, tỉnh đã lựa chọn phát triển giao thông nông thôn làm khâu đột phá. Vì giao thông nông thôn là một trong những tiêu chí khó trong quá trình thực hiện, do đó, để hỗ trợ các xã từng bước hoàn thành tiêu chí này, tỉnh đã xây dựng, phê duyệt Đề án Phát triển giao thông nông thôn trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2011 - 2015. Nhờ vậy, đến nay, đã kiên cố hóa, mở mới 900km đường, với tổng số vốn đầu tư 469,8 tỷ đồng (trong đó, Nhà nước hỗ trợ 271 tỷ đồng, nhân dân và của các tổ chức, cá nhân đóng góp 198,8 tỷ đồng).

Song song với đó, 29 xã đăng ký đạt chuẩn NTM vào năm 2015 đã xây dựng được trên 50 mô hình sản xuất. Qua quá trình triển khai thực hiện, các mô hình đã có sự chuyển biến tích cực về sản xuất hàng hoá, đặc biệt, từng bước hình thành sự liên kết giữa người dân với các doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, tạo điều kiện cho người dân yên tâm phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập. Một số mô hình mang lại hiệu quả kinh tế cao như: hỗ trợ trâu cái sinh sản luân chuyển giữa các hộ tại huyện Lục Yên; trồng ớt tại xã Tuy Lộc, thành phố Yên Bái; hỗ trợ cho các nhóm hộ mua máy cày, máy bừa tại thị xã Nghĩa Lộ...

Đến nay, đã có 107 xã đạt 5 tiêu chí NTM trở lên, trong đó, 41 xã đạt từ 10 tiêu chí trở lên và có 1 xã đạt được 19 tiêu chí để trở thành xã NTM. Đặc biệt, người dân đã hiểu rõ về Chương trình và tích cực tham gia đóng góp kinh phí, hiến đất, ngày công lao động hoàn thiện kết cấu hạ tầng nông thôn.

Có thể nói, Chương trình XDNTM đã đạt được những kết quả khả quan, tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn có những khó khăn cần được tháo gỡ. Điểm xuất phát của Yên Bái khi tiếp cận triển khai Chương trình rất thấp, chủ yếu các xã mới đạt được các tiêu chí về: hệ thống chính trị, an ninh trật tự, y tế, giáo dục, văn hoá… Các tiêu chí về cơ sở hạ tầng, kinh tế phần lớn đều chưa đạt. Nhận thức của một số bộ phận cán bộ các cấp và người dân về Chương trình chưa đầy đủ, vẫn còn tâm lý thụ động, còn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Chưa thực sự phát huy được vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư. Trong huy động sức dân, từ cán bộ đến nhân dân còn lúng túng trong cách làm và trong huy động nguồn lực. Trình độ đội ngũ cán bộ địa phương, nhất là cấp cơ sở ở một số nơi còn hạn chế so với yêu cầu XDNTM. Đặc biệt, phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho nông dân được xác định là tiêu chí trọng tâm, mang tính cốt lõi nhưng hầu hết các địa phương thực hiện vẫn còn chậm, chưa thực sự nổi bật và thiếu tính bền vững.

Bên cạnh đó, việc áp dụng Bộ tiêu chí quốc gia XDNTM trên địa bàn tỉnh có một số tiêu chí chưa phù hợp và rất khó đạt cần phải điều chỉnh cho phù hợp. Ví dụ như tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, các xã vùng cao vốn rất khó khăn, người dân sống chủ yếu ở ven các sườn đồi, sườn núi, nhà ở đã là cả một vấn đề chứ chưa nói đến có đủ quỹ đất để thực hiện đạt chuẩn tiêu chí này; hay như tiêu chí về giao thông, tiêu chí  về thủy lợi rất khó áp dụng đối với các xã vùng cao vì yêu cầu nguồn lực đầu tư lớn. Mỗi bản, mỗi thôn chỉ có vài chục hộ, nằm xen kẽ trong các bìa rừng, tiền của ở đâu để xây dựng giao thông đạt chuẩn theo như quy định? Đó là những khó khăn nhất định trong quá trình XDNTM và đó cũng là một trong những nguyên nhân Yên Bái chưa hoàn thành mục tiêu XDNTM theo đúng lộ trình đề ra.

Ngọc Trúc