Chùa Dâu, Bắc Ninh được khởi công xây dựng từ năm 187 và hoàn thành vào năm 226 sau Công nguyên, gắn liền với truyện cổ tích Tứ Pháp của người Việt xưa. Chùa Dâu là nơi dừng chân đầu tiên của Khâu Đà La - tăng sĩ Ấn Độ tới thành Luy Lâu truyền bán Đạo Phật, lập nên trung tâm Phật giáo Luy Lâu là trung tâm Phật giáo lớn nhất và cổ xưa nhất của Việt Nam. Đây còn là trung tâm của Thiền phái Tì ni đa lưu chi - Thiền phái đầu tiên du nhập vào Việt Nam, hiện trong chùa vẫn còn thờ vị thiền sư Ấn Độ này.

Với vị trí quan trọng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, chùa Dâu được trùng tu nhiều lần qua các thế kỷ dưới nhiều triều đại. Kiến trúc còn lại tới ngày nay được dựng dưới thời Trần. Năm 1313, vua Trần Anh Tông đã sai Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi kiến thiết chùa với trung tâm là tháp Hòa Phong cao chín tầng. Thời gian đã lấy đi sáu tầng của tháp nhưng vẫn uy nghi, vững chãi qua hàng ngàn năm.

Là nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, ông Nguyễn Hùng Vĩ chia sẻ: “Tên tháp là Hòa Phong, là một cái tên rất Việt. Hòa Phong không có trong từ điển Phật giáo, cũng không có trong từ điển đạo giáo Trung Hoa. Tôi cho rằng, vì ở đây thờ Tứ Pháp, các hiện tượng tự nhiên nên người ta đặt tên Hòa Phong để cầu mưa thuận gió hòa, cầu cho nhân dân được yên ấm”.

Trước khi Phật giáo Ấn Độ du nhập vào vùng Dâu, tại cổ thành Luy Lâu đã có tín ngưỡng thờ thần tự nhiên, mây mưa sấm chớp. Phật giáo Ấn Độ đã tìm cách hòa hợp với tín ngưỡng này, sinh ra truyền thuyết về bà Man Nương – là nguồn gốc để có hệ thống tín ngưỡng Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện) cho đến tận bây giờ.

Tượng Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện đặt tại chính điện ở chùa Dâu và các chùa ở Luy Lâu. Đây là biểu hiện của sự chọn lọc tinh hoa của người xứ Bắc trong việc đề cao bản sắc dân tộc, khi tiếp nhận luồng tư tưởng giáo lý từ bên ngoài, cùng với hệ thống tượng Kim Đồng Ngọc Nữ trong hình dáng người phụ nữ vùng Kinh Bắc, đây là những kiệt tác mỹ thuật dân gian vô cùng giá trị.

Lịch sử hình thành Phật giáo Việt Nam nói riêng và Phật giáo châu Á ghi nhận, Luy Lâu được coi là trung tâm Phật giáo xuất hiện sớm nhất trong ba trung tâm Phật giáo thời kỳ khởi thủy ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á, sớm hơn cả hai trung tâm Phật giáo khác là Lạc Dương và Bành Thành của Trung Quốc. Với vị trí là trung tâm của Luy Lâu, chùa Dâu không chỉ là nơi khởi nguồn của đạo Phật vào Việt Nam mà còn là nơi gìn giữ được tín ngưỡng thờ tự nguyên vẹn của người Việt cổ.

(Theo VTV)