Giống như nhiều ngôi làng khác của xã Xuân Lai, huyện Yên Bình, làng văn hóa thôn Xuân Lai có tỷ lệ người Tày chiếm trên 80%. Chính vì vậy văn hóa dân tộc Tày còn khá nguyên vẹn ở nơi đây. Không khách sạn, nhà nghỉ hạng sang, không khu vui chơi giải trí hiện đại, làng văn hóa Xuân Lai đang chào đón du khách bằng văn hóa đặc trưng của người Tày.

Với diện tích 235ha, ngôi làng nhỏ xinh chứa đựng cả lịch sử, văn hóa của người Tày trong đó. 50 hộ gia đình sống quây quần bên nhau và nếp văn hóa theo đó được lưu truyền. Ông Đỗ Hữu Ngư - thành viên Hội đồng làng cho biết: “Ở đây chúng tôi còn giữ được khá nguyên vẹn những tập quán tốt đẹp của ông cha để lại. Những ngày lễ tết vẫn được tổ chức theo đúng truyền thống”. Trong một năm, người dân ở đây có 5 lễ tết quan trọng, đó là tết tháng Giêng, tết Xíp xí, tết Tạ mộ 3/3, tết Đoan ngọ 5/5, tết Lúa mới.

Tết tháng Giêng được tổ chức theo tết Nguyên đán của người Kinh, cùng với Tết Xíp xí vào rằm tháng Bảy là 2 lễ tết lớn nhất, quan trọng nhất và được tổ chức theo đúng phong tục truyền thống từ các món ăn, tục thờ cúng, đến tiết lễ. “Tết Xíp xí và tết tháng Giêng được bà con tổ chức to lắm. Vài ngày vui chơi, ca hát và cùng ăn với nhau bữa cơm, uống với nhau chén rượu để cùng chúc cho mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no hạnh phúc” – ông Ngư cho biết.

Tham gia vào các lễ tết của người dân ở đây, du khách sẽ có được trải nghiệm thú vị như cùng tham gia vào chế biến các món ăn truyền thống của bà con dân tộc Tày với món bánh mật, mắm tép…, cùng tham gia giã cốm trong tết Lúa mới tổ chức vào tháng 9, hay cùng hòa mình với những người dân hiền lành thân thiện mến khách trong điệu nhảy sạp sôi động, trò chơi đánh yến… Nếu may mắn được tham gia một lễ cưới của người Tày nơi đây, du khách sẽ được đắm chìm trong không gian văn hóa Tày với những trang phục lễ hội, trang phục cô dâu, những tập tục đặc sắc riêng có của người Tày và đặc biệt sẽ được nghe hát Quan làng chỉ có trong lễ cưới.

Ngoài những lễ tết truyền thống của dân tộc mình, hàng năm, làng văn hóa Xuân Lai còn tổ chức Ngày hội đại đoàn kết toàn dân vào ngày 18/11 và đã trở thành một ngày hội chính thức, quan trọng của người dân nơi đây. Bên cạnh việc biểu dương các gia đình văn hóa tiêu biểu, gia đình hiếu học, thì ngày hội được Hội đồng làng tổ chức với các trò chơi dân gian truyền thống như đánh yến, đánh đu, thi đấu thể thao… tạo không khí vui tươi, phấn khởi, hơn hết những nét văn hóa truyền thống đặc sắc qua đó được lưu truyền cho thế hệ trẻ.

Ở làng văn hóa Xuân Lai còn có một đội văn nghệ với 6 người, người lớn tuổi nhất đã ngoài 80, người nhỏ tuổi chỉ mới 15. Đội văn nghệ của làng biểu diễn những làn điệu dân ca của người Tày như hát Then, hát Khắp, Cọi… Không chỉ trong các lễ tết, những khi có khách, đội văn nghệ cũng sẵn sàng phục vụ chỉ với mong muốn giới thiệu những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình cho bạn bè khắp nơi cùng biết tới.

Văn hóa, con người và những nếp nhà sàn truyền thống của người Tày ở làng văn hóa Xuân Lai đang chào đón du khách cùng trải nghiệm. Chắc chắn sẽ là những ngày kỷ niệm thú vị với du khách.

 Thanh Ba