Cũng như nhiều dân tộc anh em khác, người Khơ Mú quan niệm vạn vật có linh hồn, thiên nhiên xung quanh chúng ta như: trời, đất, nương, rẫy… đều có quan hệ mật thiết với đời sống và sản xuất của con người.

Lễ hội cầu mùa phản ánh niềm tin vào các thế lực siêu nhiên của người Khơ Mú thuở sơ khai, đồng thời thể hiện ước muốn về mùa màng bội thu, cuộc sống no ấm, đầy đủ như khát vọng ngàn đời của các cư dân nông nghiệp trên miền đất này. Đây là một nghi thức nhớ ơn người xưa đã biết tìm cây lúa, cây hoa màu, đồng thời thể hiện quan niệm cây lúa cây hoa màu cũng có hồn, có thần. Vì vậy với ý niệm tôn vinh cây lúa, cây khoai sọ, người Khơ Mú dâng lễ vật bao gồm các sọt lúa, các sọt ngô, các loại hoa màu, một khóm cây bông lau, một khóm cây chè vè. Tất cả được các nam thanh nữ tú, mạnh khỏe trong trang phục dân tộc rước kiệu lễ.

                         Lễ trọc lỗ tra hạt.

Trao đổi với chúng tôi về công tác chuẩn bị, ông Phan Trọng Bình - Chủ tịch UBND xã Nghĩa Sơn cho biết: “Để lễ hội diễn ra đúng với nghi thức và truyền thống, xã đã chuẩn bị chu đáo với sự góp mặt của đông đảo nghệ nhân, hy vọng mang đến cho du khách một Lễ hội cầu mùa đặc sắc và đậm đà bản sắc dân tộc”.

Lễ hội Cầu mùa là sinh hoạt văn hóa cộng đồng cổ vũ, động viên bà con bước vào một vụ sản xuất mới với tinh thần lao động, sản xuất hăng say. Người Khơ Mú quan niệm vạn vật có linh hồn, thiên nhiên xung quanh chúng ta như: trời, đất, nương rẫy… đều có quan hệ mật thiết tới đời sống và sản xuất của con người do vậy Lễ hội cầu mùa phản ánh niềm tin vào các thế lực siêu nhiên của người Khơ Mú thủa sơ khai, đồng thời thể hiện ước muốn về mùa màng bội thu, cuộc sống no ấm, đủ đầy như khát vọng ngàn đời của các cư dân nông nghiệp trên miền đất này.

Lễ hội Cầu mùa của người Khơ Mú bao gồm 5 phần: phần lễ cúng ma nhà, tổ tiên - rượu cần; phần lễ tôn vinh cây lúa cây khoai sọ; phần lễ cầu mưa; lễ trọc lỗ tra hạt. Sau phần lễ là các trò chơi dân gian dân tộc Khơ Mú mừng lễ hội. Người dân Khơ Mú từ xa xưa đã yêu thích các hoạt động văn nghệ - thể thao. Ngoài ra họ tổ chức các trò chơi để thể hiện tài năng, sự khéo léo của mình, gồm các trò chơi chính như: ném còn, kéo co, múa ngửa người chui dây, thi tài nhảy dây có hình chữ thập...

Lễ hội Cầu mùa là giá trị văn hóa phi vật thể vô giá không chỉ của dân tộc Khơ Mú mà còn là tài sản chung của cộng đồng dân cư các dân tộc Việt Nam, ở đó mang đậm nét sinh hoạt văn hóa hấp dẫn trong tín ngưỡng dân tộc Khơ Mú xã Nghĩa Sơn (Văn Chấn - Yên Bái). Chính vì vậy việc gìn giữ và phát huy các giá trị của lễ hội rất cần được quan tâm, đặc biệt là những người yêu văn hóa các dân tộc và các nhà tài trợ để lễ hội được duy trì cho các thế hệ mai sau.

Nghĩa Sơn hôm nay đang khoác lên mình màu áo mới của sự no ấm, hạnh phúc. Đời sống văn hóa tinh thần của người Khơ Mú ngày càng tốt đẹp  hơn nhờ đó mà các giá trị văn hóa truyền thống cũng được khơi nguồn, bảo tồn và gìn giữ, tạo nên sự đa sắc màu văn hóa của đồng bào các dân tộc vùng Văn Chấn - Mường Lò.

Minh Tuấn