Được hình thành cách đây gần nửa thế kỷ do xây dựng hệ thống thủy lợi phục vụ tưới tiêu cho một số xã của huyện Trấn Yên tỉnh Yên Bái và huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, đầm có chiều dài gần 10 km, rộng có nơi gần 2 km, với 410 ha mặt nước. Đầm Vân Hội đã góp phần rất lớn vào việc cải tạo và điều hòa môi trường làm giảm nhiệt độ mùa hè từ 1 - 2^oC, tăng độ ẩm tuyệt đối vào mùa khô lên trên 20%, tạo điều kiện duy trì thảm thực vật xanh tốt. Chính vì vậy, đầm nước mênh mông hòa với núi non hùng vĩ, khiến đầm Vân Hội được ví như một thiên đường thu nhỏ.

Điểm làm nên giá trị của đầm Vân Hội là trong lòng đầm có đến 40 đảo lớn, nhỏ bốn mùa cây cối tốt tươi. Đồng thời, cây xanh còn là nơi trú ngụ cho nhiều loài chim bản địa, chim di trú đậu kín trên rừng cây các đảo của hồ. Các dòng suối lớn như: ngòi Vần, ngòi Lĩnh, ngòi Chanh, ngòi Hạ dồn nước từ các khu rừng nguyên sinh về đầm Vân Hội làm cho đầm bốn mùa đầy nước. Lượng phù du lớn khiến cho đầm rất nhiều cá. Đặc biệt, ở đầm Vân Hội trước đây, người dân đã bắt con rùa lớn tới vài chục cân và được cho rằng có nguồn gốc với rùa lớn ở Hồ Gươm. Hiện tại, theo một số người dân ở đây cho biết, loài rùa này vẫn đang tồn tại trong đầm Vân Hội. Với những yếu tố thiên nhiên rất đặc biệt như vậy, đầm Vân Hội giàu tiềm năng để phát triển thành một trung tâm du lịch sinh thái ở Yên Bái.

Để du ngoạn, khám phá trên hồ bằng thuyền cũng phải đi mất cả buổi giữa khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, bầu không khí mát mẻ, trong lành. Cuộc sống của bà con ở Vân Hội gắn liền với những đảo trồng cây nguyên liệu gỗ, đảo chè và nghề nuôi cá lồng đã tạo nên vẻ trù phú ở miền quê núi vùng Tây Bắc. Sau khi mãn nhãn với điệp trùng nước non, du khách có thể cập đảo Dũng Mây - một trong những đảo đất có diện tích khá lớn trên 3 ha thuộc thôn 5, xã Vân Hội. Từ vị trí cao nhất của đảo, phóng tầm mắt về bốn phía chỉ có màu xanh bất tận. Bên cạnh đó, đầm Vân Hội còn có nguồn lợi thủy sản to lớn với hàng trăm tấn cá, tôm thu hoạch mỗi năm.

Một góc đầm Vân Hội.

Cùng với thắng cảnh tươi đẹp, hùng vĩ, xung quanh đầm Vân Hội là địa bàn từ xa xưa chỉ có người Tày, người Dao sinh sống, nên ở đây còn có vốn văn hóa tộc người khá đa dạng, độc đáo. Sau này, người Kinh di cư đến đây cùng sinh sống gắn bó keo sơn với đồng bào dân tộc nên càng làm cho văn hóa truyền thống ở vùng này thêm đặc sắc. Bởi thế, du khách đến đây sẽ có dịp thưởng thức văn hóa ẩm thực dân tộc, hay những món ăn đặc sản của đầm được chế biến khéo léo từ các loài thủy sản đặc trưng như: cá chiên, cá quả, cá trắm đen...

Sự hấp dẫn này đã khiến những ngày nghỉ cuối tuần, Vân Hội trở thành điểm đến của hàng trăm tay câu cừ khôi đưa gia đình từ các tỉnh, thành phố lớn ở miền xuôi lên đây khám phá và thư giãn. Đã có không ít người câu được cá trắm đen "khủng" nặng tới vài chục cân ở đầm Vân Hội. Cùng với những thế mạnh nói trên, đầm Vân Hội còn có một điểm đặc biệt nữa, đó là nằm trong tổng thể khu di tích lịch sử cách mạng, danh thắng cấp quốc gia với các địa danh: Gò Cọ, Đồng Yếng, đình làng Vần, Hang Dơi ở xã Việt Hồng... được trung ương và tỉnh đầu tư tôn tạo di tích, danh thắng và đang rất hấp dẫn du khách trong những năm gần đây.

Đồng chí Phạm Thị Thanh Trà - Phó bí thư, Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái khẳng định: để tạo điều kiện phát triển tiềm năng về du lịch khu vực đầm Vân Hội, đồng thời góp phần cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, thời gian tới, bên cạnh việc mời gọi, thu hút đầu tư, tỉnh Yên Bái sẽ mở một con đường kết nối đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai với xã Vân Hội.

Cụ thể, tuyến đường bắt đầu từ nút giao IC12 đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai và điểm cuối tại vị trí ngã ba gần UBND xã Vân Hội. Đây là tuyến đường phục vụ du lịch là chủ yếu nên tỉnh lựa chọn một số yếu tố kỹ thuật tương đương với tiêu chuẩn thiết kế đường cấp III đối với địa hình trung du, chiều dài tuyến 3,6 km; tốc độ thiết kế 80km/h; bề rộng nền đường 12 m; kết cấu mặt đường đạt tiêu chuẩn với 1 lớp bê tông nhựa dày 7 cm trên lớp móng cấp phối đá dăm; công trình thoát nước thiết kế vĩnh cửu; tổng mức đầu tư khoảng 100 tỷ đồng.

Hy vọng, trong tương lai gần, đầm Vân Hội sẽ trở thành điểm đến xứng tầm, đáp ứng sự kỳ vọng của du khách yêu mến cảnh quan thiên nhiên non nước giữa núi rừng Tây Bắc.

Quang Thiều