Báo cáo trước Quốc hội về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế (BHYT) giai đoạn 2009 - 2012, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai cho biết: Giai đoạn 2009 - 2012, tỷ lệ dân số tham gia BHYT tăng từ 58,2% lên 66,8%. Sau 4 năm thực thi Luật, đã có thêm 8,6% dân số tham gia BHYT, tương đương 9,24 triệu người, bình quân tăng 2,8%/năm. Có 21 tỉnh có tỷ lệ dân số tham gia BHYT tăng trên 15%. Đa số các tỉnh đạt gần 100% dân số tham gia BHYT là do mở rộng số đối tượng được ngân sách cấp mua BHYT. Phân tích tỷ lệ tham gia BHYT theo nhóm đối tượng cho thấy, nhóm làm công ăn lương, cán bộ công chức trong khu vực công, đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, nhóm hưu trí, mất sức lao động, đối tượng bảo trợ xã hội do NSNN hoặc quỹ BHXH đóng tiền mua BHYT đều đạt ở mức rất cao (gần 100%). Tỷ lệ nhóm tự nguyện, hộ cận nghèo tham gia BHYT đã tăng dần từ việc điều chỉnh chính sách nhưng còn ở mức thấp. Việc đạt được tỷ lệ gần 70% dân số tham gia BHYT là sự cố gắng lớn của Đảng, Nhà nước và nhân dân, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ quyền được chăm sóc sức khỏe và giúp cho nhiều người dân không bị rơi vào bẫy nghèo đói khi bị ốm đau, bệnh tật.

Bên cạnh một số kết quả tích cực do thực hiện cơ chế tự chủ và xã hội hóa dịch vụ y tế tại các bệnh viện công, đã phát sinh những vấn đề cần phải quan tâm, đó là nhiều bệnh viện đã hình thành khu vực KCB theo yêu cầu, dành 5 - 10% số giường làm dịch vụ để thu phí cao, kết quả là tại cùng một khoa hình thành 2 chế độ, bệnh nhân BHYT với 2 - 3 người/giường và bệnh nhân KCB theo yêu cầu với 1 người/phòng có đầy đủ tiện nghi. Sự tương phản này cùng với yêu cầu về y đức chưa được cải thiện, cũng góp phần làm cho BHYT gặp khó khăn trong việc mở rộng độ bao phủ. Tính công khai, minh bạch trong cung ứng dịch vụ y tế và quyền lợi của người tham gia BHYT còn hạn chế. Việc người bệnh có BHYT phải đóng thêm một số khoản chi ngoài quyền lợi hưởng BHYT hoặc phải lặp lại các xét nghiệm chẩn đoán khi chuyển tuyến điều trị vừa gây tốn kém cho bệnh nhân, vừa lãng phí quỹ BHYT.

Trong phiên thảo luận, các đại biểu cho rằng: Những hạn chế về chuyên môn, tình trạng chậm cải thiện về y đức, thái độ phục vụ, tinh thần trách nhiệm và cách ứng xử của một số cán bộ, nhân viên y tế tại một số bệnh viện công, đặc biệt một số vụ việc nghiêm trọng xảy ra gần đây đã làm giảm sút lòng tin của người bệnh, gia tăng bức xúc trong dư luận xã hội. Nhiều đại biểu cho rằng, việc đấu thầu giá thuốc chưa đáp ứng yêu cầu, giá cùng một loại thuốc có sự chênh lệch giữa các tỉnh, giữa các bệnh viện trong tỉnh và giữa các bệnh viện với thị trường bên ngoài. Việc áp dụng cơ chế đấu thầu mới cũng chỉ là đấu giá thuốc, chưa có chế tài đủ mạnh về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng thuốc, một số loại thuốc giá rẻ nhưng chất lượng chưa cao đã trúng thầu. Tại nhiều địa phương, người bệnh phải chấp nhận nơi KCB ban đầu theo phân bổ của cơ quan BHXH và sở y tế. Đồng thời, những người đăng ký KCB ban đầu tại tuyến xã có mức hưởng thụ dịch vụ y tế, chất lượng thuốc thấp hơn so với những người đăng ký KCB ban đầu ở tuyến huyện và tỉnh.

Có đại biểu bày tỏ băn khoăn về tình trạng vượt tuyến, trái tuyến một phần là do người dân lo ngại, thiếu tin tưởng vào trình độ của cán bộ y tế tuyến huyện, muốn được KCB tại các bệnh viện tuyến trên với đội ngũ cán bộ y tế giỏi, trang thiết bị y tế hiện đại, được hưởng dịch vụ y tế chất lượng cao… Ngoài ra, giá viện phí chênh lệch giữa các tuyến không nhiều, giao thông thuận lợi hơn cũng tạo điều kiện để người dân đến tuyến bệnh viện cao hơn. Nhiều đối tượng không được đóng BHYT như trẻ em sinh ra ở nông thôn, miền núi chưa được làm giấy khai sinh; nhiều công ty không đóng BHYT cho người lao động…; y tế cơ sở chưa thực sự khuyến khích người dân tham gia BHYT, thủ tục rườm rà khiến người dân không mặn mà với BHYT.

Theo Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội, để khắc phục những hạn chế trong BHYT, cần tiếp tục tăng ngân sách để thực hiện các chính sách an sinh xã hội, trong đó có chăm sóc sức khỏe, xây dựng nền y tế công bằng, hiệu quả và phát triển; phân bổ ngân sách theo hướng chuyển từ chi ngân sách cho bệnh viện sang cấp ngân sách hỗ trợ nhân dân tham gia BHYT cùng với lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ y tế nhằm tăng tỷ lệ tham gia BHYT và quyền lợi BHYT cho người dân.

Bên cạnh đó, xem xét và đưa quy định về đấu thầu thuốc BHYT trong dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi); xây dựng cơ chế để  khuyến khích tham gia BHYT theo hộ gia đình; quy định cơ chế thống nhất giá dịch vụ y tế đối với bệnh viện cùng hạng trên toàn quốc; quy định cụ thể về đấu thầu thuốc, vật tư y tế phục vụ KCB theo BHYT; điều chỉnh chính sách cùng chi trả với một số nhóm đối tượng (thân nhân liệt sĩ, đối tượng thuộc diện bảo trợ xã hội), quy định mức cùng chi trả tối đa đối với người tham gia BHYT. Bộ Y tế cần tăng cường chấn chỉnh y đức, tăng cường thanh tra và đôn đốc các địa phương thực hiện nâng cao y đức, chất lượng hoạt động chuyên môn trong ngành y tế; tiếp tục tập trung các biện pháp hiệu quả để giảm quá tải bệnh viện.

Đ.T