Điều 40 Dự thảo BLDS (sửa đổi) quy định về quyền xác định lại giới tính, theo đó:
1. Cá nhân là người thành niên có quyền được xác định lại giới tính trong trường hợp luật quy định.

2. Người đại diện theo pháp luật chỉ có quyền yêu cầu xác định lại giới tính của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi trong các trường hợp luật định.

3. Việc xác định lại giới tính được thực hiện theo quy định của luật.
Dự thảo có đề xuất 2 phương án: phương án thứ nhất, Nhà nước không thừa nhận việc chuyển giới và phương án thứ hai, trong trường hợp đặc biệt, việc chuyển giới phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép theo quy định của luật.

Tôi lựa chọn phương án thứ hai vì trên thực tế, trong khi luật chưa cho phép công dân được quyền chuyển giới thì ngày càng có nhiều người đã thực hiện việc chuyển giới ở nước ngoài về nước. Nếu không "hợp thức hoá" sẽ làm phát sinh nhiều vấn đề pháp lý, xã hội liên quan đến việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự của những người này.

Tuy nhiên, Dự thảo Bộ luật cũng cần bổ sung thêm quy định cho phép chuyển giới một số đối tượng như: khiếm khuyết về thể chất (sinh ra không rõ giới tính nào), những người có khiếm khuyết về tinh thần (hình dạng là nam nhưng tâm lý, tình cảm thì là nữ và ngược lại).       

Luật gia Phạm Thị Minh Lý - Chi hội Luật gia Sở Tư pháp tỉnh tham gia góp ý:

 Điều 145 Dự thảo Bộ luật Dân sự (BLDS) (sửa đổi) đề xuất:

1. Trường hợp luật quy định hình thức là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự mà hình thức đó không được tuân thủ thì giao dịch dân sự đó bị vô hiệu, trừ các trường hợp sau đây:

a) Việc không tuân thủ quy định về hình thức không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người khác và chủ thể giao dịch dân sự đã chuyển giao tài sản hoặc đã thực hiện công việc. Trong trường hợp này, theo yêu cầu của một hoặc các bên, cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm hoàn tất thủ tục đối với giao dịch dân sự đó.

b) Trường hợp chủ thể chưa chuyển giao tài sản hoặc chưa thực hiện công việc thì theo yêu cầu của một hoặc các bên, toà án cho phép thực hiện quy định về hình thức của giao dịch dân sự trong một thời hạn hợp lý; quá thời hạn đó mà không thực hiện thì giao dịch dân sự đó bị vô hiệu".

Theo tôi, quy định như Dự thảo BLDS là phù hợp với thực tiễn ký kết, thực hiện hợp đồng ở nước ta; bảo đảm tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể xác lập quan hệ hợp đồng cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba; góp phần bảo đảm sự ổn định của quan hệ thị trường. Dự thảo đã hợp lý và linh hoạt, bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia giao dịch dân sự.

Trong giao dịch dân sự, quan trọng nhất là thể hiện ý chí của các bên. Quy định về hình thức của giao dịch dân sự (bằng văn bản có công chứng, chứng thực hoặc làm chứng) xuất phát từ yêu cầu quản lý Nhà nước hoặc bảo vệ quyền lợi của bên thứ ba, vì vậy, nếu giao dịch đã thực hiện xong và không làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bên thứ ba thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải tạo điều kiện để các bên hoàn thành các thủ tục chuyển đổi quyền sở hữu (sang tên) và việc tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu (do vi phạm quy định về hình thức) là không cần thiết, sẽ gây xáo trộn, làm mất ổn định quan hệ dân sự.

Quy định này sẽ góp phần ổn định quan hệ dân sự (đối với trường hợp đã chuyển giao tài sản hoặc đã thực hiện công việc theo thỏa thuận), tránh trường hợp một bên chủ thể lợi dụng để vi phạm cam kết, xâm phạm đến quyền lợi chính đáng của bên kia đồng thời bảo đảm quyền lợi cho bên thứ ba (giao dịch dân sự không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người khác).        

Quỳnh Nga (thực hiện)