Trải qua hơn nửa thế kỷ tổ chức, hoạt động, ngành KSND, Viện KSND tỉnh Yên Bái từng bước trưởng thành; chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát ngày càng được nâng lên, hoàn thành tốt chức năng nhiệm vụ qua mỗi thời kỳ, góp phần tích cực vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh, thống nhất.

Quá trình xây dựng, phát triển, Viện KSND tỉnh không ngừng lớn mạnh về mọi mặt. Từ lúc chỉ có 7 cán bộ Viện Công tố chuyển sang làm nòng cốt, hệ thống Viện KSND cấp huyện có 5 đơn vị là: Viện Kiểm sát (VKS) thị xã Yên Bái, VKS các huyện: Văn Bàn, Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên hoạt động gặp rất nhiều khó khăn do số lượng cán bộ hạn chế; công tác kiểm sát còn mới mẻ, chưa có chuyên môn, kinh nghiệm; cơ sở vật chất thiếu thốn; VKS vừa xây dựng bộ máy tổ chức, vừa làm, vừa học, nhân dân còn xa lạ với hoạt động của ngành… Song, để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, Viện KSND tỉnh Yên Bái đã cố gắng, quyết tâm thực hiện nhiệm vụ theo chức năng luật định.  

Tháng 8/1964, Yên Bái được tăng thêm hai đơn vị hành chính, Viện KSND cấp huyện tăng lên 2 đơn vị là huyện Bảo Yên, Văn Yên. Biên chế ở Viện KSND tỉnh có 10 đồng chí; mỗi huyện, thị xã có từ 2 đến 3 đồng chí. Giai đoạn này, Viện KSND tỉnh tập trung vào việc bảo vệ quyền dân chủ của công dân và mục tiêu hàng đầu là giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm an toàn hậu phương, kịp thời chi viện cho tiền tuyến, góp phần trấn áp kịp thời các phần tử phản cách mạng, gián điệp Mỹ - Ngụy cài lại, các phần tử phản động trong các tôn giáo và tư sản mại bản cấu kết với đế quốc; trừng trị nghiêm khắc các đối tượng cầm đầu các tổ chức bạo loạn, xúi giục, lừa đảo người trốn đi nước ngoài, gian thương phá rối thị trường, các băng ổ lưu manh, côn đồ, giết người cướp của; vận dụng đúng đắn đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, tham gia giải quyết các tệ nạn xã hội; thực hiện có hiệu quả kiểm sát hình sự, phục vụ nhiệm vụ chính trị tại địa phương.

Tháng 1/1976, tỉnh Hoàng Liên Sơn được thành lập, theo đó, VKS tỉnh Hoàng Liên Sơn được hình thành từ ba VKS: Lào Cai, Yên Bái, Nghĩa Lộ với 17 viện kiểm sát cấp huyện, trụ sở tại tỉnh Lào Cai, sau đó chuyển về thị xã Yên Bái. Chuyển sang thời kỳ mới, ngành kiểm sát có bước phát triển mới cả về tổ chức, hoạt động. Số cán bộ thuộc VKS hai cấp lên tới 158 người. Đảng ủy Viện KSND tỉnh Hoàng Liên Sơn được thành lập trực thuộc Đảng ủy Các cơ quan tỉnh với 4 chi bộ. Hoạt động của ngành thực hiện theo Luật Tổ chức Viện KSND năm 1960.

Sau khi Quốc hội khóa VII, quyết định tách tỉnh Hoàng Liên Sơn thành 2 tỉnh Yên Bái, Lào Cai, ngày 22/8/1991, Viện trưởng Viện KSND Tối cao ra Quyết định số 95/QĐ-VKSTC về việc thành lập Viện KSND tỉnh Yên Bái, bộ máy làm việc của Viện có 7 phòng nghiệp vụ và 8 viện kiểm sát cấp huyện với tổng biên chế 115 người.

Tuy nhiên, trình độ năng lực cán bộ không đồng đều, nhiều cán bộ được tuyển dụng vào ngành chưa qua đào tạo nghiệp vụ nên đã ảnh hưởng đến công tác chuyên môn nghiệp vụ. Trước tình hình đó, lãnh đạo Viện đã chú trọng sắp xếp, kiện toàn đội ngũ cán bộ, đưa đi đào tạo, bồi dưỡng với phương châm vừa làm vừa học, vừa xây dựng, củng cố để chuẩn hóa đội ngũ cán bộ. Đồng thời, tuyển dụng các cán bộ đã qua đào tạo nghiệp vụ của ngành, từ đó chất lượng cán bộ từng bước được nâng lên.

Hiến pháp năm 1992 và Luật Tổ chức Viện KSND năm 1992 đã sửa đổi những quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ của ngành, đó là VKS thực hiện hai chức năng: thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật. Thực hiện Luật Tổ chức mới, Viện KSND tỉnh đã nhanh chóng triển khai các hoạt động theo sự chỉ đạo của Viện KSND Tối cao. Tháng 5/1995, sau khi thị xã Nghĩa Lộ được tái lập, Viện KSND thị xã Nghĩa Lộ cũng được tái lập trên cơ sở được tách ra từ Viện KSND huyện Văn Chấn. Tính đến thời điểm này, Viện KSND tỉnh Yên Bái có 9 VKS cấp huyện và 10 phòng trực thuộc.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI, VII, VIII và Luật Tổ chức Viện KSND năm 1992, VKS hai cấp đã có nhiều biện pháp nhằm thực hiện tốt chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội tại các cơ quan, đơn vị, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương.

Quán triệt quan điểm của Đảng, Nhà nước về chính sách hình sự, VKS đã tăng cường phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật phát hiện và xử lý nghiêm minh các loại tội phạm; đã tập trung phối hợp điều tra, truy tố, xét xử nhiều vụ án lớn về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, trật tự an toàn xã hội… có tác dụng giáo dục, phòng ngừa tốt, được nhân dân đồng tình ủng hộ. VKS đã có nhiều biện pháp đổi mới công tác quản lý, xử lý thông tin tội phạm nên số vụ án do VKS khởi tố và yêu cầu khởi tố ngày càng tăng, hạn chế được tình trạng bỏ lọt tội phạm; công tác kiểm sát điều tra được tiến hành ngay từ khi khởi tố vụ án và trong suốt quá trình điều tra nên số vụ đình chỉ điều tra đã giảm dần. Các công tác kiểm sát giam, giữ, cải tạo; công tác kiểm sát thi hành án; công tác kiểm sát giải quyết các vụ án dân sự, hành chính, kinh tế, thương mại... công tác kiểm sát giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân ngày càng được nâng cao về chất lượng, hiệu quả, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo đảm các quyền dân chủ của công dân, phục vụ có hiệu quả sự nghiệp đổi mới.

Năm 2002 đánh dấu một bước điều chỉnh quan trọng về chức năng, nhiệm vụ của Viện KSND theo yêu cầu cải cách tư pháp, theo đó “...Viện KSND thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp theo quy định của hiến pháp và pháp luật...”. Trong giai đoạn này, hai cấp kiểm sát tích cực triển khai thực hiện các nhiệm vụ về cải cách tư pháp theo kế hoạch, đề ra nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả các khâu công tác.

Thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 2/1/2002 về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Viện KSND tỉnh đã có sự chuyển đổi mạnh mẽ về tổ chức và hoạt động, biên chế được bổ sung, trình độ nghiệp vụ, chính trị của đội ngũ cán bộ được nâng lên, cán bộ lãnh đạo, quản lý được kiện toàn, cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc từng bước được tăng thêm.

Công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp được đổi mới, kiểm sát chặt chẽ việc bắt, tạm giữ, tạm giam, không để xảy ra việc khởi tố, bắt giam, giữ oan sai và việc VKS truy tố, tòa án xét xử tuyên không phạm tội; tập trung kiểm sát các hoạt động tư pháp trong việc giam giữ, thi hành án, kiểm sát giải quyết các vụ việc dân sự, hành chính, giải quyết các khiếu kiện bức xúc kéo dài, đề ra nhiều biện pháp nâng cao chất lượng xét hỏi, tranh tụng tại phiên tòa, bảo đảm việc xét xử công bằng, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Thực hiện theo Hiến pháp 2013, ngành kiểm sát Yên Bái đã có sự đổi mới về nhận thức và hành động trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân và luôn lấy đó làm định hướng, mục tiêu trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ; chú trọng việc phê chuẩn các lệnh, quyết định về bắt, tạm giữ, tạm giam, khởi tố của cơ quan điều tra; kịp thời đề ra yêu cầu điều tra; kiểm sát việc thu thập tài liệu chứng cứ, việc đánh giá chứng cứ... theo đúng quy định của pháp luật, phấn đấu không để xảy ra án oan trong hoạt động tố tụng; tập trung thực hiện tốt các chỉ tiêu về công tác của Viện KSND theo Nghị quyết số 37/2012/QH13, Nghị quyết số 63/2013/QH13 của Quốc hội; tăng cường phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật trong đấu tranh phòng chống vi phạm và tội phạm, phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị của tỉnh. Việc quản lý, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm bảo đảm chặt chẽ, chính xác hơn.

Những năm gần đây, tỷ lệ khởi tố đạt trên 70%, tỷ lệ truy tố đạt trên 99%, tỷ lệ bắt giữ chuyển xử lý hình sự đạt trên 99%, tỷ lệ VKS truy tố đúng thời hạn, đúng tội đạt 100%, tỷ lệ án trả hồ sơ để điều tra bổ sung luôn duy trì ở mức dưới 1,5%, không để xảy ra án oan; mỗi năm ban hành hàng chục kháng nghị, kiến nghị với cơ quan điều tra, tòa án, thi hành án và chính quyền các cấp, góp phần chấn chỉnh sai phạm ở  nhiều lĩnh vực...

Để triển khai Luật Tổ chức Viện KSND năm 2014 (có hiệu lực thi hành từ 1/6/2015), Viện KSND tỉnh đã tích cực triển khai, tiến hành việc rà soát, điều chỉnh các nhiệm vụ cho phù hợp; đánh giá, bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý; lựa chọn, giới thiệu nhân sự tham gia cấp ủy nhiệm kỳ 2015 - 2020; tuyển dụng, tạo nguồn để bổ nhiệm các chức danh tư pháp; cử cán bộ tham gia các lớp đào tạo, tập huấn; tăng cường tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp của kiểm sát viên... 

Lãnh đạo Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh triển khai nhiệm vụ công tác 6 tháng cuối năm 2015. (Ảnh: Q.N)

Qua mỗi thời kỳ, các thế hệ lãnh đạo Viện KSND tỉnh luôn kế thừa và phát huy tinh thần đoàn kết, khắc phục mọi khó khăn, có bản lĩnh chính trị, vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ, gánh vác được nhiệm vụ được giao. 55 năm qua, Viện KSND tỉnh luôn coi trọng kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của ban cán sự Đảng của các cấp ủy, các tổ chức chính trị, xã hội trong ngành; quan tâm đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ cũng như nâng cao trình độ lý luận chính trị; chú trọng việc tự đào tạo về kỹ năng nghiệp vụ trong thực tiễn công tác; thực hiện việc rà soát đánh giá, quy hoạch cán bộ, bổ nhiệm các chức danh tư pháp, các chức vụ quản lý theo đúng quy định.

Đến nay, bộ máy tổ chức của ngành có 11 phòng nghiệp vụ và 9 VKS cấp huyện; số công chức có trình độ đại học, sau đại học chiếm tỉ lệ 94% (trong đó có 5 thạc sỹ luật), số lượng kiểm sát viên các cấp là 106 người. Cơ sở vật chất ngày càng được tăng thêm, các trang thiết bị, phương tiện phục vụ công tác được trang bị đầy đủ hơn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin được đẩy mạnh, đã xây dựng được Trang thông tin điện tử của Viện KSND tỉnh; triển khai thực hiện hội nghị trực tuyến đến các VKS cấp huyện; thực hiện phần mềm thư điện tử, phần mềm thống kê quản lý án hình sự, dân sự… phục vụ tốt hoạt động nghiệp vụ của ngành, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cải cách hành chính, cải cách tư pháp trong ngành kiểm sát.

Ghi nhận những thành tích đó, trong những năm qua, các tập thể và cá nhân viện KSND hai cấp trong tỉnh đã vinh dự được tặng thưởng 2 Huân chương Lao động hạng Nhất; 2 Huân chương Lao động hạng Nhì, 14 Huân chương Lao động hạng Ba, 22 bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và nhiều cờ, bằng khen của Viện trưởng Viện KSND tối cao, của Chủ tịch UBND tỉnh…

Kết quả đó là nhờ có sự quan tâm chỉ đạo của Viện KSND tối cao, của Tỉnh ủy, sự giám sát của HĐND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, sự tập trung, thống nhất của tập thể lãnh đạo Viện, sự đồng thuận, cố gắng của cán bộ, công chức, nhân viên trong ngành, sự đồng tình ủng hộ của nhân dân các dân tộc trong tỉnh đối với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của ngành. 

Tập thể lãnh đạo, kiểm sát viên, cán bộ nhân viên Văn phòng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Yên Bái.

Phát huy truyền thống 55 năm xây dựng và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức ngành kiểm sát Yên Bái sẽ tiếp tục đoàn kết thống nhất, giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, tinh thông về nghiệp vụ, thực hiện tốt lời dạy của Bác: cán bộ kiểm sát phải “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”, vượt qua khó khăn để thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, bảo sự tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền con người, quyền công dân, góp phần giữ vững an ninh chính trị để xây dựng quê hương Yên Bái ngày một giàu đẹp.

Lương Văn Thức - Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh, Viện trưởng VKSND tỉnh Yên Bái