“Dân quân tự vệ (DQTV) là lực lượng vũ trang (LLVT) quần chúng, không thoát ly sản xuất, công tác; là một bộ phận của LLVT nhân dân Việt Nam. 82 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; sự quan tâm, tạo điều kiện của các cấp, các ngành, địa phương và nhân dân, lực lượng DQTV đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, lập nhiều thành tích xuất sắc, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, cũng như sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay”.

Trong những năm qua, tỉnh Yên Bái luôn xác định và đánh giá đúng vị trí, vai trò của lực lượng DQTV trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; thường xuyên quan tâm xây dựng, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của lực lượng DQTV đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ.

Kế thừa và phát huy truyền thống đánh giặc ngoại xâm của dân tộc, ngay từ ngày thành lập Đảng, Đảng và Bác Hồ đã chủ trương “Vũ trang cho công nông”. Ngày 28/3/1935, Đảng ta đã có “Nghị quyết về Đội tự vệ”.

Ngay sau đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các đội tự vệ công nông, mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng lần lựơt được ra đời và đây chính là những cơ sở đầu tiên của LLVT nhân dân. Sau Cách mạng tháng Tám, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, DQTV được xác định là một LLVT của Nhà nước - một trong ba thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, DQTV) của LLVT nhân dân; là công cụ chủ yếu của chính quyền nhân dân ở cơ sở.

Cùng với sự phát triển và trưởng thành của lực lượng DQTV trong cả nước, lực lượng DQTV tỉnh Yên Bái từng bước được củng cố và phát triển cả về số lượng và chất lượng. Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ, ngày 14/6/1945, “Đội du kích Âu Cơ”, tiền thân của bộ đội địa phương tỉnh Yên Bái được thành lập tại chùa Hiền Lương. Ngay sau khi thành lập, Đội đã nhanh chóng đi vào hoạt động; vừa tổ chức củng cố xây dựng phát triển lực lượng vừa tham gia chiến đấu chống thực dân Pháp.

Cuối năm 1946, thực hiện Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch (19/12/1946), các đội du kích: Đại Lịch, Thượng Bằng La, Cát Thịnh, Đại Đồng, Khe Kẹn, Khe Dài, Đá Xô, Khau Phạ... lần lượt được ra đời và từng bước phát triển vững mạnh.

Qua 9 năm kháng chiến, lực lượng DQTV tỉnh đã phát triển lên đến 9.758 người; tham gia trên 500 trận đánh, tiêu diệt hơn 2.500 tên địch, bắt sống, gọi hàng trên 2.000 tên. Thực hiện chủ trương “Tiêu thổ kháng chiến”, lực lượng DQTV đã cùng với LLVT và nhân dân tham gia hàng vạn ngày công, phá hủy đường xe lửa, phá sập cầu, nhà tầng; tổ chức đắp ụ đất, dựng chướng ngại vật làm chậm bước tiến của quân địch, cắm các bãi chông, cọc nhọn nơi quân Pháp có thể nhảy dù; chặt mây, song ngăn tàu thuyền, ca nô địch hoạt động; càng đánh càng mạnh, càng trưởng thành.

Trong chiến đấu, đã có nhiều tập thể, cá nhân tiêu biểu như: Anh hùng thiếu niên Hoàng Văn Thọ, mới 15 tuổi - đội trưởng du kích thiếu niên tham gia các trận: Đèo Din, Đồng Bồ, Đồn Dọc... Du kích Hà Văn Hạp ở xã Hồng Ca đã bắn rơi một máy bay vận tải, diệt 6 tên Pháp.

Đây là một trong những chiếc máy bay rơi đầu tiên bằng súng bộ binh. Lực lượng DQTV đã cùng với nhân dân tham gia hàng vạn ngày công vận chuyển lương thực, thực phẩm, đạn dược cho chiến dịch Điện Biên phủ góp phần vào chiến thắng.

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lực lượng DQTV tiếp tục chiến đấu tiễu phỉ, diệt trừ thám báo, biệt kích; tham gia hàng trăm trận đánh, bắt sống hàng trăm tên địch; bắn rơi nhiều máy bay địch. Tiêu biểu là nữ dân quân Lương Thị Mới, xã Hưng Khánh, Trấn Yên phát hiện và bắt trói tên giặc lái Mỹ đầu tiên.

Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng DQTV của tỉnh không ngừng trưởng thành và phát triển cùng toàn quân, toàn dân khắc phục hậu quả chiến tranh, đẩy mạnh sản xuất và xây dựng kinh tế, văn hóa, xã hội.

Đặc biệt, sau khi Luật DQTV được ban hành, đã nâng cao nhận thức, trách nhiệm của hệ thống chính trị các cấp và toàn dân trong xây dựng lực lượng DQTV. Tỉnh đã đầu tư trên 330 tỷ đồng thực hiện Đề án “Xây dựng lực lượng DQTV giai đoạn 2010-2015” và Đề án “Tăng cường bảo đảm quốc phòng - an ninh giai đoạn 2016-2020”; kiện toàn tổ chức, biên chế, chất lượng tổng hợp của lực lượng DQTV tiếp tục được nâng lên.

Cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành ở địa phương, người đứng đầu cơ quan, tổ chức đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tốt công tác xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng DQTV theo đúng Luật quy định.

Các địa phương đã thực hiện tốt việc đăng ký, quản lý chặt chẽ công dân trong độ tuổi; rà soát, kiện toàn tổ chức biên chế lực lượng DQTV bảo đảm có số lượng phù hợp, từng bước nâng cao chất lượng, nhất là chất lượng chính trị, chú trọng các địa bàn xung yếu, vùng sâu, vùng xa.

Công tác phát triển Đảng trong lực lượng DQTV được coi trọng với tỷ lệ trên 21%. Công tác huấn luyện DQTV được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm đúng, đủ nội dung, chương trình, chất lượng ngày càng cao, kết quả huấn luyện 100% đạt yêu cầu, có trên 70% khá, giỏi; tham gia hội thi, hội thao các cấp đạt kết quả tốt.

Các chế độ, chính sách đối với DQTV được bảo đảm tốt, có nhiều đổi mới; hoạt động của lực DQTV đi vào nền nếp, có hiệu quả; chủ động phối hợp giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn và  tích cực tham gia phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, được cấp ủy, chính quyền và nhân dân tin tưởng, đánh giá cao.

Để tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV tỉnh Yên Bái vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới, đòi hỏi các cơ quan, tổ chức và địa phương cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu:

Một là: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, quản lý, điều hành của chính quyền, vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp đối với công tác xây dựng lực lượng DQTV.

Tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, văn bản quy phạm pháp luật của Đảng, Nhà nước về DQTV, nhất là Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”; Chỉ thị số 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, đảng viên, nhân dân nhận thức rõ vai trò, vị trí chiến lược của DQTV trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Phát huy vai trò, trách nhiệm của cơ quan quân sự, cán bộ quân sự, nhất là của đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp trong công tác làm tham mưu, phối hợp nắm chắc tình hình, đề xuất với cấp ủy, chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý nhà nước về xây dựng lực lượng DQTV theo Luật, đáp ứng yêu cầu trước mắt và lâu dài.

Hai là: Tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị, đảm bảo để DQTV thực sự là lực lượng chính trị tin cậy của cấp ủy, chính quyền và nhân dân ở cơ sở; thực hiện củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động của ban CHQS các cơ quan, tổ chức và ban CHQS cấp xã theo Luật định.

Thực hiện nghiêm nền nếp chế độ đăng ký, quản lý lực lượng DQTV; thường xuyên rà soát, kiện toàn tổ chức biên chế DQTV theo hướng gọn, mạnh, có tỷ lệ và cơ cấu hợp lý giữa lực lượng nòng cốt và rộng rãi, phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương, cơ sở; chú trọng xây dựng lực lượng DQTV ở các địa bàn trọng điểm, vùng sâu, vùng xa.

Việc tuyển chọn, kết nạp công dân vào DQTV phải tiến hành chặt chẽ theo nguyên tắc cấp ủy lãnh đạo, chính quyền chỉ đạo, ban CHQS cấp xã tham mưu và tổ chức thực hiện theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân cử, dân chăm lo”.

Tiếp tục chỉ đạo nâng cao chất lượng tổ chức, hiệu quả hoạt động của chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn; coi trọng lãnh đạo phát triển đảng viên trong DQTV, đáp ứng yêu cầu về chất lượng chính trị.

Ba là: Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện tập, diễn tập và hoạt động của lực lượng DQTV; kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật, công tác vận động quần chúng với huấn luyện quân sự; chú trọng tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, huấn luyện nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng DQTV tại chỗ, cơ động và các binh chủng; tăng cường huấn luyện cho DQTV về nhiệm vụ phòng, chống, ứng phó với thiên tai, xử lý các tình huống bảo vệ trật tự an ninh xã hội ở địa phương, cơ sở.

Bốn là: Chăm lo thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV. Các địa phương cần thực hiện nghiêm Luật DQTV, nhất là quy định về ngân sách, nhằm bảo đảm kịp thời chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV.

Đồng thời, chú trọng gắn công tác chính sách với công tác tổ chức, công tác tư tưởng; làm tốt công tác chính sách đối với những gia đình cán bộ, chiến sĩ DQTV có khó khăn, bảo đảm cho chiến sỹ DQTV yên tâm thực hiện và hoàn thành tốt nhiệm vụ khi được huy động.

Phát huy những kết quả đạt được, tiếp tục có sự đổi mới phương thức tổ chức, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước đối với công tác DQTV; tổ chức tốt việc sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm.

Đồng thời, đẩy mạnh công tác thi đua - khen thưởng gắn với thực hiện hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhân rộng điển hình tiên tiến, tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đại tá Phạm Hồng Chương - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh