Tiến sỹ Trần Viết Hoàn là một trong số những cảnh vệ trẻ của Bác Hồ lúc đương thời. Là người gắn bó lâu năm nhất với Bác, ông tự nhận có "diễm phúc" khi được ở bên Người trong 3 năm cuối ở nhà sàn và 16 năm trên cương vị Giám đốc Khu di tích Phủ Chủ tịch. Ông kể lại những giây phút cuối cùng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trước khi "đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa".
Những ngày tháng 5/1967, khi Bác sang Trung Quốc để chữa bệnh, Bộ Chính trị đã quyết định làm cho Bác ngôi nhà nhỏ (nhà 67) phía sau nhà sàn, với mục đích để đảm bảo an toàn cho Bác trong những năm máy bay giặc Mỹ bắn phá Hà Nội.
Nhà làm xong, Bác không nhận sử dụng riêng cho mình. Người nói: Khi nào có nhiều đồng chí phụ trách đến làm việc với Bác thì họp ở nhà ấy cho chắc chắn. Còn lúc ở một mình, Bác cứ ở nhà sàn gỗ này thôi. Các chú lo cho Bác, cũng phải lo cho dân ấy. Dân chịu được thế nào, Bác chịu được như vậy.
Kể từ ngày 20/7/1967 (ngày Bác đi Trung Quốc về), tuần một lần Bộ Chính trị đến họp ở đây để quyết định những quyết sách lớn của Đảng, Nhà nước.
Trong dịp kỷ niệm Đảng 39 tuổi (3/2/1969), tại ngôi nhà này, Bác Hồ đã viết bài "Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, biểu dương tinh thần hy sinh gương mẫu, đạo đức trong sáng của cán bộ đảng viên, đồng thời kịch liệt lên án những hành vi, tư tưởng cá nhân hẹp hòi. Người chỉ ra rằng chủ nghĩa cá nhân là nguyên nhân, là bạn đồng hành của căn bệnh tham ô, hủ hoá, lãng phí, xa hoa, tham danh, trục lợi… làm hại đến quyền lợi của cách mạng, của nhân dân, làm giảm thanh danh, uy tín của Đảng cầm quyền.
Vào thời gian sau ngày 12/8/1969, Bộ Chính trị tổ chức họp bàn về việc chuẩn bị tổ chức 4 ngày lễ lớn trong năm 1970. Cuộc họp vắng Bác, vì lúc đó Bác đang mệt nặng. Một hôm có một uỷ viên Bộ Chính trị vào thăm và báo cáo lại với Bác quyết định của Bộ Chính trị vừa rồi.
Nằm trên giường bệnh, nghe nói về những kỷ niệm sắp tới Bác rất vui. Nhưng khi nghe nói tới việc tổ chức kỷ niệm 80 năm ngày sinh của Người, Bác liền bảo: Các chú nên bàn cho kỹ. Còn ý kiến của Bác chỉ đồng ý 3/4 nghị quyết. Bác không đồng ý đưa ngày 19/5 là ngày kỷ niệm lớn trong năm 1970. Còn nghị quyết kỷ niệm 40 năm thành lập Đảng, 100 năm ngày sinh Lênin, 25 năm ngày thành lập nước thì các chú nên có sớm để tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nhân dân. Hiện nay các cháu học sinh đã sắp bước vào năm học mới, giấy mực, tiền bạc dùng để tuyên truyền về ngày sinh của Bác thì các chú nên dành để in sách giáo khoa và mua dụng cụ học tập cho các cháu, khỏi lãng phí…
16h ngày 12/8/1969, Bác gặp ông Lê Đức Thọ tại nhà nghỉ Hồ Tây nghe báo cáo tình hình hội nghị Paris. Đêm hôm đó, Bác lên cơn sốt và ho, rồi những ngày sau đó Bác ho nhiều hơn, sốt nặng hơn. Nhưng Bác vẫn lên, xuống nhà sàn làm việc.
Theo đề nghị của bác sĩ, ngày 18/8/1969, Bác không làm việc ở nhà sàn gỗ nữa. Người xuống ở và làm việc tại ngôi nhà 67 này. Và thế là bắt đầu những ngày quy luật của cuộc đời đến với Bác ở nơi đây.
Trong những ngày ấy tôi đã được chứng kiến giờ phút Bác ốm, lúc cấp cứu cho Bác. Tỉnh lại sau những lúc cấp cứu, Bác luôn hỏi han mọi việc.
Những ngày Bác yếu, tuy giữ bí mật rất cao về sức khoẻ của Bác, nhưng xe cộ hàng ngày ra vào nhiều, đưa các đồng chí TƯ vào thăm Bác, đưa bác sĩ vào chữa bệnh cho Bác, đưa các phương tiện vào để chữa bệnh cho Bác…, nên dân dự đoán rằng có thể Bác ốm, vì thế, có nhiều người đến cổng đỏ (cổng ra vào Phủ Chủ tịch, hàng ngày Bác vẫn thường đi lại cổng này), nêu tâm nguyện: nếu đúng Bác ốm, chúng tôi xin hiến trái tim của mình để thay tim cho Bác.
Ngày 29/8/1969, Bác nói với Thủ tướng Phạm Văn Đồng và mọi người xung quanh: Ngày lễ Quốc khánh Bác sẽ ra dự mươi mười lăm phút.
Ngẫm lại thì thấy thật kỳ lạ: 9h ngày 2/9/1969, Bác bị một cơn đau tim nặng, các giáo sư, bác sĩ phải thực hiện công việc cấp cứu cho Bác. Theo dõi trên máy điện tim thì đến 9h15 tim Bác ngừng đập hẳn.
Các bác sĩ và các anh em chúng tôi thay nhau dùng sức ấn lên ngực Bác, mong tim Bác đập trở lại.
Đến 9h47, ông Phạm Văn Đồng trào nước mắt: Thôi các đồng chí ạ, Bác của chúng ta không qua khỏi nữa rồi.
Từ ngày 3 đến ngày 6/9/1969, dòng người không lúc nào vắng, buồn rầu đội mưa thầm lặng, trật tự đi đến lễ đài Ba Đình để viếng ảnh Bác.
Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh và cố vấn Ban Chấp hành TƯ Đảng Phạm Văn Đồng vào thăm lại nơi Bác mất và tưởng nhớ Bác ngày 2/9/1989. Ông Hoàn là người ngoài cùng bên trái.
Lập bàn thờ tưởng nhớ Bác
Sau ngày Bác mất, một số chiến sĩ công an, trong đó có tôi gác tay súng, chuyển sang tay chổi, tay bút chăm lo công việc bảo vệ di sản cho Bác, hàng ngày quét dọn lau chùi ngôi nhà 67 này như khi phục vụ Bác lúc sinh thời.
Bác đi rồi, ngôi nhà trở nên lạnh lẽo, chúng tôi đã đặt một lư đồng nhỏ ở cửa sổ cạnh giường Bác nằm, hàng ngày đốt nén hương trầm để nhà thêm ấm cúng.
9h47 ngày 2/9/1989 (ngày Bộ Chính trị công bố lại ngày mất chính thức của Bác), tôi đã mời và đón Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh và cố vấn Ban Chấp hành TƯ Đảng Phạm Văn Đồng vào thăm lại nơi Bác mất và thắp nén hương tưởng nhớ Bác. Hai ông đã cho ý kiến nên có một nơi trang trọng để thờ cúng Bác, vì hương hồn Bác vẫn mãi mãi ở lại nơi đây với chúng ta.
Tôi đã chỉnh trang để có được nơi thắp hương như hiện nay ở nơi Bác mất. Sau đó, dần dần để khách đến thăm nhà Bác được thắp nén hương nhớ Bác. Và bắt đầu từ ngày 2/9/1994 - năm 20 năm thực hiện Di chúc của Bác, chúng tôi mời các lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước tới thắp hương tưởng nhớ Bác Hồ tại nơi đây vào những dịp lễ hàng năm 19/5, 2/9 và ngày Tết âm lịch.
Và theo phong tục cúng giỗ tổ tiên của Việt Nam, từ năm 1994, hàng năm cứ đến ngày 21/7 âm lịch (2/9/1969 nhằm 21/7 âm lịch), chúng tôi sắp mâm cơm giỗ Bác.
Lãnh đạo Ban Bảo vệ chính trị nội bộ trung ương thắp hương tại nhà thờ Bác Hồ. Ảnh tư liệu do ông Hoàn cung cấp
Năm 2002, với tấm lòng thành kính của đứa con trông nhà cho Bác, tôi xin Bác cho lập nơi thờ trang nghiêm, rộng rãi để cháu con hôm nay và mai sau về thắp hương tưởng nhớ Người ở nơi lúc sinh thời Bác vẫn thường tiếp cán bộ về báo cáo công việc và Bác vẫn thường ký các sắc lệnh.
Trên bàn thờ là bức tượng đồng Bác ngồi ghế, tay cầm kính đặt lên tờ báo để ở đùi. Mắt Bác nhìn thẳng như dừng đọc báo để chào đón mọi người vào thăm.
Kể từ ngày lập Bàn thờ Bác ở đây, nhiều lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đã về thắp hương tưởng nhớ Bác, cầu nguyện Bác phù hộ cho quốc thái, dân an.
