Bàn về những diễn biến gần đây trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, PGS-TS Nguyễn Văn Giang, Phó viện trưởng Viện xây dựng Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò của Ủy ban kiểm tra Trung ương trong việc xử lý những cán bộ thoái hóa, biến chất. Trên cơ sở những kết quả cụ thể đó, ông Giang ủng hộ việc kiện toàn, đổi mới tổ chức của cơ quan kiểm tra, thanh tra để tăng tính độc lập của hai cơ quan này. Theo đó, cơ quan kiểm tra Đảng nên do đại hội cùng cấp bầu ra và cơ quan thanh tra cũng vậy, nên độc lập kiểu như Kiểm toán Nhà nước.

"Trong thời gian gần đây, ai cũng nhận thấy, công cuộc chỉnh đốn Đảng có những bước tiến rất đáng phấn khởi. Một loạt cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức đã bị đưa ra ánh sáng. Điều này trả lời câu hỏi của dư luận rằng: một bộ phận không nhỏ cán bộ suy thoái đang nằm ở đâu?. Nhân tố mới rất dễ nhận thấy trong việc chỉnh đốn Đảng, đó là quyết tâm chính trị và sự thống nhất giữa lời nói và việc làm, đặc biệt là của Trung ương Đảng và người đứng đầu của Đảng”, PGS-TS Nguyễn Văn Giang nhận định.

Bên cạnh đó, Phó viện trưởng Viện xây dựng Đảng nhấn mạnh: "Chúng tôi đã nghe dư luận ở nhiều địa phương rất khen cách làm việc của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, rất nghiêm túc, cẩn thận, đúng nguyên tắc, không có cơ hội nào cho các nhân tố tiêu cực có thể can thiệp, tác động vào. Do đó, kết quả kiểm tra đưa ra rất chính xác, thuyết phục, chỉ ra một loạt đảng viên sai phạm, nhất là cán bộ có vị trí cao”.

Từ kinh nghiệm thực tế đó, để kiểm soát quyền lực tốt hơn, PGS-TS Nguyễn Văn Giang cho rằng, nên tạo ra sự đột phá trong công tác kiểm tra, thanh tra: "Hiện nay, trong các nghiên cứu, đề xuất của các địa phương, đã xuất hiện một số kiến nghị với Trung ương. Trước mắt phải kiện toàn, đổi mới cách tổ chức của cơ quan kiểm tra, thanh tra để tăng tính độc lập của hai cơ quan này. Như thế mới có hiệu quả rõ rệt. Ví dụ như công tác kiểm tra của Đảng, hiện nay đã có đề xuất: cơ quan kiểm tra của Đảng nên do Đại hội cùng cấp bầu ra để đảm bảo vị thế của nó, không phụ thuộc vào cấp ủy. Nhân sự của Ủy ban kiểm tra sẽ do Cơ quan kiểm tra cấp trên chuẩn bị chứ không giao cho cấp ủy cùng cấp chuẩn bị. Như thế, Ủy ban kiểm tra sẽ không bị phụ thuộc vào cấp ủy cùng cấp và sẽ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát mạnh mẽ hơn, khách quan hơn. Cơ chế hiện nay thì cấp ủy bầu ra Ủy ban kiểm tra và rất khó để "con kiểm tra bố”. PST-TS Nguyễn Văn Giang nhấn mạnh.

Đối với cơ quan thanh tra, Phó viện trưởng Viện Xây dựng Đảng nêu quan điểm: "Theo tôi, cơ quan thanh tra cũng nên thay đổi như thế. Có nhiều đề xuất cho rằng, thanh tra thì không thể là "Thanh tra Chính phủ” mà phải là Thanh tra Nhà nước giống như Kiểm toán Nhà nước. Nếu thanh tra lại trực thuộc Chính phủ và UBND thì rất khó làm việc. Như vậy, Thanh tra Nhà nước có thể chuyển về Quốc hội quản lý trực tiếp, đảm bảo tính khách quan của cơ quan này. Thực tế vừa rồi đã cho thấy, việc xử lý kết quả thanh tra ở một số địa phương không thuyết phục khiến dư luận bất bình”.

Tất nhiên, theo PGS-TS Nguyễn Văn Giang, việc thay đổi này phải chờ quyết định của Trung ương Đảng, mà cụ thể là Đại hội Đảng sắp tới vì liên quan đến việc sửa đổi điều lệ Đảng. Thực tế, ông Giang cho biết, ngay từ Đại hội XI, đã có một số ý kiến đề nghị Ủy ban Kiểm tra do đại hội bầu ra. Tuy nhiên, ngày đó, Bộ Chính trị cho rằng, nội dung này chưa chín muồi. Còn nay, nhiều ý kiến cho rằng, điều kiện đã chín muồi để làm việc này, thậm chí cũng có thể sáp nhập Cơ quan kiểm tra của Đảng với Cơ quan thanh tra theo kiểu "một nhà hai cửa” giống như ở một số địa phương đã tiến hành thí điểm (cấp huyện). Điều này cũng phù hợp với tinh thần đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả (Nghị quyết số 18 - NQ/TW, Hội nghị TW6).

Vấn đề này hoàn toàn không mới. PGS-TS Nguyễn Văn Giang dẫn chứng: Thực tế, cả trăm năm trước (1920), Lê-nin đã đề xuất: Ban kiểm tra của Đảng phải do đại hội bầu ra. Những đảng viên trong đó phải là những người có tính độc lập cao, phẩm chất tốt và không một quyền uy nào có thể cản trở hoạt động của cơ quan này. Trước khi qua đời, Lê-nin đã đưa ra đề nghị phải sáp nhập Cơ quan kiểm tra của Đảng với Bộ dân ủy Thanh tra công nông để nó hoạt động hiệu quả hơn, mạnh mẽ hơn.

Chống tham nhũng, quan trọng là người đứng đầu phải "sạch”

Chúng ta có nhiều chỉ thị, nghị quyết về chỉnh đốn Đảng nhưng tại sao tình trạng thoái hóa vẫn không có dấu hiệu dừng lại? Trả lời băn khoăn này, Phó viện trưởng Viện Xây dựng Đảng Nguyễn Văn Giang cho biết: "Chúng ta có nghị quyết về đổi mới, chỉnh đốn Đảng rất sớm như Nghị quyết TW3, khóa VII năm 1992, hay Nghị quyết TW6 (lần 2) năm 1999 "Một số vấn đề cơ bản và cấp bách về công tác xây dựng Đảng hiện nay”… Nhưng phải đến Nghị quyết TW4, khóa XI và đặc biệt là Nghị quyết TW4 khóa XII lần này, chúng ta mới thấy những chuyển biến rõ rệt. Vấn đề không phải ở Nghị quyết, Chỉ thị mà cái chính là quyết tâm chính trị cao, đặc biệt là sự chỉ đạo quyết liệt của TW Đảng và người đứng đầu Đảng. Trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, nếu người phát động mà không "sạch" thì không bao giờ thực hiện được vì đây là cuộc đấu tranh trong nội bộ, đấu tranh giữa những người đồng chí, biết về nhau rất rõ. Thành ra, nếu những người chống tham nhũng không trong "sạch" thì lập tức chỉ đạo của họ sẽ bị vô hiệu hóa, không có hiệu quả”, PGS-TS Nguyễn Văn Giang khẳng định.