Thôn Nậm Cưởm 100% đồng bào là người Thái. Hơn chục năm về trước, ở Nậm Cưởm những hủ tục lạc hậu trong việc cưới, việc tang, đặc biệt là tình trạng nuôi nhốt gia súc dưới gầm nhà sàn, chôn cất người chết tùy tiện của người dân đã trở thành thói quen khó thay đổi.
Lúc ấy, mỗi gia đình ở Nậm Cưởm nuôi ít nhất 2 con trâu nhưng đều nuôi nhốt dưới gầm nhà sàn. Một phần nguyên nhân là do đồng bào chưa có điều kiện để xây dựng chuồng trại nhưng phần lớn vì họ cho rằng nuôi nhốt dưới gầm sàn sẽ tiện chăm sóc, tránh được rét vào mùa đông và không sợ bị mất trộm.
Với những lý do ấy, họ không muốn thay đổi. Nhận thấy việc nuôi nhốt gia súc dưới gầm sàn không chỉ ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường sống mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe người dân với các bệnh truyền nhiễm, Chi bộ thôn Nậm Cưởm đã kiên quyết thực hiện xóa bỏ thói quen này.
Trước hết, các đồng chí cán bộ, đảng viên trong thôn gương mẫu đi đầu, nói trước, làm trước. Thôn cũng xây dựng quy ước, hương ước thôn bản, nếu không xây dựng chuồng trại sẽ không được công nhận là gia đình văn hóa.
Chi bộ còn nhanh nhạy mời các cán bộ y tế xã trực tiếp đến tuyên truyền để người dân hiểu đầy đủ về tác hại của việc nuôi nhốt gia súc dưới gầm sàn kết hợp với việc trực tiếp cảm nhận và quan sát những hộ gia đình đã xây dựng chuồng trại xa nhà ở để thấy rõ lợi ích. Bằng cách làm này, đến năm 2010, 100% hộ gia đình ở Nậm Cưởm đã xây dựng chuồng trại mới, khu vực nhà ở từ đó thoáng mát, sạch sẽ, diện mạo thôn bản ngày càng xanh, sạch.
Ông Hà Xuân Liệng - người dân thôn Nậm Cưởm chia sẻ: "Trước đây vì nhiều cái tiện mà nuôi nhốt gia súc dưới gầm sàn. Làm như vậy lâu rồi thì thành quen, không muốn thay đổi. Cũng nhờ Chi bộ thôn kiên quyết nên mới xóa bỏ được. Bây giờ, nhà sạch sẽ, thoáng mát, người già chúng tôi cũng thấy sống khỏe hơn".
Nếu như việc nuôi nhốt gia súc dưới gầm sàn chỉ là một thói quen của người dân thì hủ tục chôn cất người chết tùy tiện lại là một tư tưởng tâm linh nặng nề, không dễ gì xóa bỏ, đặc biệt với những người già ở Nậm Cưởm.
Người Thái ở đây quan niệm rằng người nào chết phải về với đất nhà người ấy. Bởi vậy, mỗi khi gia đình có người chết, gia quyến sẽ chôn người đó trên một phần đất của họ, có thể là ruộng, đồi hoặc ngay gần nhà.
Để xóa bỏ hủ tục này, thôn đã xây dựng quy ước rằng những gia đình có người chết phải chôn cất tại nghĩa trang của thôn nếu không thì người dân trong thôn sẽ không đi giúp, gia đình đó sẽ bị cô lập trong đám hiếu đó. Cứ thế, những người chết dần được an táng tại nghĩa trang. Nhưng rồi việc di dời các ngôi mộ từ lâu đời về nghĩa trang lại vấp phải sự phản đối của các già làng bởi những quan niệm nặng nề tâm linh.
Bà Lò Thị Thảo - Bí thư Chi bộ thôn Nậm Cưởm cho biết: "Đã có những mâu thuẫn giữa các hộ gia đình trong thôn chỉ bởi việc canh tác trên phần đất có mộ của gia đình họ trong đó. Rồi thì có những ngôi mộ ở trên đồi cao gần mạch nước lần dẫn về cho người dân sử dụng. Hay quỹ đất không sinh thêm mà con người lại ngày càng đông, đi đâu cũng thấy mộ trở thành sự bất tiện thì công tác vận động mưa dầm thấm lâu của Chi bộ dần có kết quả. Năm 2015, gần như 100% các ngôi mộ được chuyển về nghĩa địa thôn".
Giờ đây, khi mà 2 hủ tục lớn của người Thái ở Nậm Cưởm được xóa bỏ, đời sống tinh thần của người dân đã có nhiều khởi sắc, tỷ lệ hộ gia đình văn hóa đạt 74%. Mặc dù số hộ nghèo còn ở mức cao với 66% song đời sống tinh thần của người dân gần đây đã được cải thiện đáng kể. Tất cả đều nhờ sức mạnh của công tác dân vận.
H.A