Trước tình hình đó, Văn Yên đã và đang khẩn trương thực hiện những biện pháp ứng phó với diễn biến khắc nghiệt của thời tiết, bảo đảm nguồn nước tưới cho sản xuất, chống hạn cho lúa và cây màu…

Điều hòa, tiết kiệm nguồn nước

Văn Yên có hệ thống 40 sông, ngòi, suối lớn nhỏ, đặc biệt có sông Hồng chảy qua địa bàn 15 xã với tổng chiều dài 70 km - đây là thế mạnh về nguồn nước để phát triển nông nghiệp. Nhờ khai thác lợi thế này nên hàng năm diện tích lúa nước đưa vào gieo cấy 2 vụ của huyện đạt gần 6.000 ha, trong đó lúa đông xuân duy trì 2.882 ha/năm.

Cùng với nguồn kinh phí đầu tư của tỉnh cho xây dựng nâng cấp hồ đập, kiên cố hoá kênh mương nội đồng, huyện còn huy động nhân dân tham gia trên 30.000 ngày công để nạo vét, kiên cố hoá hệ thống kênh mương nội đồng, bảo đảm đủ nguồn nước tưới cho toàn bộ diện tích lúa nước 2 vụ và 1 vụ màu/năm. Tuy nhiên, thời điểm này, nguồn nước phục vụ gieo cấy vụ đông - xuân đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt lớn.

Các chuyên gia trong ngành nông nghiệp nhận định, chưa năm nào hệ thống hồ trữ nước phục vụ cho gieo cấy vụ đông - xuân trên địa bàn huyện lại xuống thấp như hiện nay. Qua kiểm tra thực tế tại một số điểm như hồ chứa Khe Vải, Khe Quỷ (xã Xuân Ái); Khe Dứa, Khe Lợ (xã Yên Phú)… trong năm 2015 đều có mức nước thấp hơn so với cùng kỳ năm 2014 từ 1,2 m đến 1,8 m.

Đồng chí Doãn Văn Thủy - Phó chủ tịch UBND huyện, Trưởng ban chỉ đạo Phòng, chống hạn của huyện cho biết: “Ngay sau khi nhận Chỉ thị số 11/CT-UBND của UBND tỉnh về tăng cường thực hiện các giải pháp phòng, chống hạn năm 2016, đối phó với ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, huyện đã kiện toàn Ban chỉ huy Phòng, chống hạn của huyện với các ngành thành viên và ban quản lý thủy nông các xã, thị trấn nhằm xây dựng phương án phòng, chống cụ thể cho từng địa phương".

"Huyện tiến hành kiểm tra toàn bộ hồ trữ nước trên địa bàn và tu sửa, nạo vét, khơi thông dòng chảy, đồng thời sửa chữa các hạng mục công trình thủy lợi bị xuống cấp do mưa lũ gây ra với quyết tâm đề ra là bằng các biện pháp phải bảo đảm đủ nước cho gieo cấy vụ xuân tới” - anh Thủy nói.

Theo kế hoạch của UBND huyện, vụ xuân năm 2016, các xã, thị trấn trong huyện sẽ đưa vào gieo cấy 2.882 ha nhưng qua kiểm tra cụ thể của các địa phương, diện tích thiếu nước vụ đông - xuân này lên đến 970 ha. Trong đó, một số xã có diện tích lớn như: Yên Phú 115 ha, Yên Hợp 110 ha, An Thịnh 85 ha, Đông Cuông 70 ha, Yên Hưng 70 ha… Xã thấp nhất cũng có 15 ha bị ảnh hưởng hạn.

Trước tình hình đó, huyện đã chỉ đạo 10 xã vùng cao đưa vào gieo cấy theo cơ cấu: 70% diện tích bằng giống lúa lai Nhị ưu 838, Nghi hương 305 và TH3-3; 30% diện tích còn lại bằng giống lúa thuần Hương chiêm và HT1. Với 17 xã và thị trấn vùng thấp, gieo cấy 60% diện tích giống lúa lai và 40% diện tích giống lúa thuần (riêng xã Đại Phác và Yên Phú, An Thịnh bố trí 100% diện tích lúa Hương chiêm).

Quyết tâm chống hạn

Trên cánh đồng xã Xuân Ái, đồng chí Nguyễn Văn Thức - Phó chủ tịch UBND xã cho biết: “Vụ này, xã dự kiến gieo cấy 124 ha lúa nước. Mặc dù trên địa bàn xã có 5 hồ nước với 70% hệ thống kênh mương đã được kiên cố hoá nhưng thôn Xuân Hưng và Công Nghiệp khả năng bị hạn rất lớn. Xã đã chỉ đạo nhân dân tiến hành giữ nước trong ruộng và trên 30% số hộ đã tiến hành đổ ải và giữ nước trong ruộng. Băn khoăn lớn nhất là do diễn biến thời tiết thất thường, rét đậm kéo dài nên khả năng sẽ ảnh hưởng tới năng suất của lúa…”.

Nhân dân xã Yên Hợp nạo vét kênh mương nội đồng.

Bà Trần Thị Băng, người thôn Tân Tiến 1, xã Xuân Ái, đang đắp bờ giữ nước ruộng của gia đình nói: “Chưa năm nào lại ít mưa như năm 2015 vừa qua. Người dân của xã ghi nhận chỉ có 2 trận mưa lớn vào ngày 26/8/2015 và gần đây là đêm ngày 30/10/2015 và kéo dài sang sáng ngày 1/11/2015, còn những trận mưa nhỏ lượng nước không đáng kể. Gia đình tôi có mấy miệng ăn nhưng chỉ trông chờ vào 5 sào ruộng, nếu mất mùa thì khó khăn lắm. Hiện nay, người dân trong thôn đã nạo vét xong kênh mương, khơi thông dòng chảy, sẵn sàng trữ nước. Sắp đến ngày cấy rồi, cầu trời cho mưa để cho nhân dân đỡ khổ…”.

Những ngày cuối tháng 12/2015, Văn Yên lại tiếp tục đón đợt rét đậm kéo dài với nhiệt độ trung bình từ 10^oC đến 15^oC. Chúng tôi đi cơ sở cùng với lãnh đạo Công ty TNHH Đại Lợi, đơn vị được giao nhiệm vụ đảm nhiệm nguồn nước trên địa bàn 8 xã với diện tích lúa nước trên 1.091 ha.

Được biết, địa bàn Công ty quản lý có 26 hồ nước và 174,5 km kênh mương nội đồng. Dự báo được tình hình nên từ đầu tháng 12/2015, Công ty đã kiểm tra và đánh giá thực trạng nguồn nước tại các hồ để xây dựng phương án sản xuất cây trồng vụ đông.

Đồng chí Khổng Giang Lam - Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Văn Yên: Chúng tôi đã và đang theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết để chỉ đạo các xã gieo cấy. Đối với các xã vùng thấp, để gieo cấy 3 vụ/năm sẽ tránh vào những ngày rét đậm, rét hại, thời gian dự kiến gieo cấy tập trung từ ngày 4/2/2016 và kết thúc ngày 15/2/2016. Đối với diện tích không bảo đảm nước, Phòng đã xây dựng kế hoạch trình UBND huyện đưa toàn bộ diện tích này sang trồng ngô để cân đối về lương thực, giảm tỷ lệ hộ đói giáp hạt.

Công ty đã, huy động cán bộ cùng nhân dân tiến hành nạo vét và sửa chữa toàn bộ hệ thống kênh mương nội đồng để chủ động phòng, chống hạn, nhất là các giải pháp đưa nước ra đổ ải, gieo cấy và dự phòng nguồn nước tưới dưỡng lúa.

Đồng chí Khuất Duy Tuệ - Giám đốc Công ty cho biết: "Công ty cũng đã chuẩn bị 4 tổ máy bơm lưu động, công suất 120 m³/giờ và cần thiết thêm sẽ thuê máy bơm trong dân cùng tham gia. Cùng với việc bảo đảm nước cho địa bàn 8 xã, chúng tôi cũng sẵn sàng sử dụng máy bơm để tham gia cứu hạn cho nhân dân các xã lân cận khi cần thiết…”

Làm việc với Ban chỉ huy phòng, chống hạn của UBND huyện, chúng tôi được biết, huyện đang chỉ đạo các xã, thị trấn chuẩn bị và sẵn sàng thực hiện phương châm “4 tại chỗ” nhằm bảo đảm nguồn nước tưới cho sản xuất vụ đông - xuân theo phương châm “Chỉ huy tại chỗ, nhân lực tại chỗ, phương tiện vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ”.

Cùng với đó, huyện chuẩn bị một số giống lúa ngắn ngày và cực ngắn ngày để gieo trồng thay thế nếu gặp thời tiết không thuận lợi; sẵn sàng huy động tối đa máy bơm của Công ty TNHH Đại Lợi và tất cả 19 ban thủy nông cấp xã, chủ động máy bơm, cấp nước, ưu tiên cho những khu vực diện tích tưới tiêu khó khăn...

Vụ đông - xuân năm nay đang có những diễn biến thời tiết không thuận lợi. Theo dự báo, rét đậm còn kéo dài nên hạn hán không những ở huyện Văn Yên và các huyện, thị khác trong tỉnh chắc chắn sẽ xảy ra.

Bằng sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh và các địa phương như Văn Yên, cùng kinh nghiệm lâu đời của nhân dân và sự hỗ trợ kịp thời của Nhà nước, những khó khăn của vụ đông - xuân sẽ vượt qua để người dân có thêm một mùa vàng bội thu.

Thạch Phong