Theo báo cáo của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Văn Yên, năm 2016, toàn huyện trồng 6.850 ha sắn, tăng 5% so với kế hoạch; trong đó, diện tích thực hiện các biện pháp canh tác sắn bền vững trên 1.000 ha, dự ước năng suất đạt 22,6 tấn/ha, sản lượng trên 154.000 tấn. Năng suất cao, thời tiết thuận lợi cho thu hoạch, thế nhưng người trồng sắn vẫn không thể vui vì giá sắn từ đầu vụ liên tục giảm.

Ông Nguyễn Xuân Thúy, thôn Khe Chám, xã Đông Cuông - một trong những người trồng sắn lâu năm cho biết: “Năm nay, nhà tôi trồng 3 ha, hiện đã thu hoạch được khoảng 70%. Dù không được giá nhưng vẫn phải nhổ bán, chứ để đấy biết đâu giá lại giảm nữa thì chỉ có lỗ vốn”.

Qua tìm hiểu, đầu vụ giá sắn tươi tại Nhà máy Sắn Văn Yên là 1.2000 đồng/kg, sau đó giảm xuống 1.000 nghìn đồng/kg và đến giờ tăng lên 1.100 đồng/kg, so với năm ngoái thấp hơn từ 300 đến 400 đồng/kg. Đây là giá đối với những xã, những địa phương gần, thuận tiện cho việc thu mua, vận chuyển, còn những nơi xa, giao thông đi lại khó khăn thì giá có thể còn thấp hơn nữa.

Ông Triệu Tiến Lai - Bí thư Chi bộ thôn Khe Rồng, xã An Bình cho biết: “Toàn thôn có 120 ha sắn, hiện đã thu hoạch được 60% diện tích. Với giá như hiện nay, nếu trừ tiền công và tiền vận chuyển hơn 10 km ra nhà máy thì bà con chẳng còn lời lãi được bao nhiêu”.

Theo ông Nguyễn Trọng Tuynh - Chủ tịch UBND xã An Bình, năm 2016, toàn xã trồng 550 ha sắn, trong đó có 115 ha thực hiện các biện pháp canh tác bền vững. Nếu như mọi năm, thời điểm này được coi là tháng "củ mật" khi sắn vào chính vụ cho năng suất cao, nông dân thu hoạch sắn lấy tiền sắm tết. Ấy thế nhưng, với những lúc giá sắn bấp bênh, xuống thấp như năm nay ai cũng chỉ muốn bán nhanh, thu được đồng nào hay đồng ấy. Thời điểm này, bà con trong xã đã thu hoạch được 70% diện tích.

Tìm hiểu, được biết, hiện nay, bình quân mỗi ngày Nhà máy Sắn Văn Yên thu mua trên 600 tấn với giá dao động trên dưới 1.000 đồng/kg sắn tươi. Tính từ đầu vụ đến nay, nhà máy đã thu mua được khoảng 30.000 tấn. Ông Nguyễn Huy Thông - Giám đốc Nhà máy Sắn Văn Yên cho biết: “Do thị trường chủ yếu ở Trung Quốc, đầu ra không ổn định, giá cả bấp bênh nên giá sắn năm nay thấp hơn so với những năm trước. Đến nay, nhà máy mới xuất ra được khoảng từ 3 - 4.000 tấn tinh bột, đạt 30% sản lượng vụ sắn”.

Theo nhiều người, nếu giá sắn giảm như hiện nay, việc người nông dân quay lưng lại với cây sắn cũng là điều dễ hiểu. Khi đó, nhà máy sắn khó giữ được vùng nguyên liệu bởi cái vòng luẩn quẩn trồng rồi chặt bỏ chắc chắn sẽ lại xảy ra. Thực tế cho thấy, tình trạng trên bắt nguồn sự phát triển ồ ạt, không theo quy hoạch, mạnh ai nấy làm. Trong khi nhà máy chế biến tinh bột sắn đóng trên địa bàn huyện hoạt động hết công suất cũng chỉ tiêu thụ khoảng 80.000 tấn sắn củ tươi/niên vụ, tức khoảng 50% sản lượng sắn của Văn Yên.

Số còn lại trông chờ vào các lò sấy sắn thủ công và phụ thuộc vào tư thương. Ngoài ra, nguyên nhân dẫn đến tình trạng giá sắn một vài năm trở lại đây liên tục tụt dốc là do thị trường xuất khẩu không ổn định, nên chỉ có sản phẩm tinh bột bột tiêu thụ được, còn sắn băm, sấy khô gần như không tiêu thụ được. Vì vậy, các lò sấy sắn khô của những hộ dân hầu như không còn hoạt động.

Có thể nói, dù bấp bênh nhưng sắn vẫn là cây trồng có giá trị, xóa đói giảm nghèo cho nông dân, do vậy để cây sắn phát triển bền vững thì huyện Văn Yên cần tăng cường quản lý, quy hoạch tốt diện tích sắn. Ngoài ra, huyện cần tăng cường xây dựng mối liên kết giữa nhà nông và nhà doanh nghiệp thông qua hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với nhà máy chế biến sắn…

Hùng Cường