Nhiều năm nay, người dân xã Việt Thành, huyện Trấn Yên đã quen với việc phân loại rác thải tại nguồn. Vốn là xã triển khai mô hình điểm phân loại, thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt tại nguồn của tỉnh, người dân Việt Thành đã được hỗ trợ để xây dựng mô hình xã hội hóa thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt đồng thời được hướng dẫn các kiến thức để phân loại rác. 

Ông Lưu Văn Luận - người dân xã Việt Thành chia sẻ: "Giờ đây, việc phân loại rác từ bỡ ngỡ, phức tạp, mất thời gian đã trở thành thói quen của các thành viên trong gia đình tôi. Rác thải như giấy, bìa, vỏ chai lọ được phân loại riêng để bán cho các đơn vị thu mua phế liệu. Với rác thải thực phẩm thì chúng tôi đào hố, rắc men vi sinh sau đó đậy nắp ủ. Khi nào đầy chúng tôi sẽ trồng một cái cây vào đó rồi đào hố tiếp theo. Các loại rác còn lại sau khi phân loại mới đem đến điểm tập kết để tổ tự quản thu gom, vận chuyển đưa đi xử lý”. 

Hay mô hình "Ngôi nhà xanh” của các cấp hội phụ nữ, Đoàn thanh niên cũng được triển khai ở hầu khắp các xã, phường, trị trấn trên địa bàn tỉnh. Mô hình này thực chất là các "ngôi nhà” được dựng lên bằng khung thép, có mái che để chứa đựng các loại vật liệu tái chế như: vỏ lon, chai, lọ, giấy, báo, bìa cát tông… 

Tùy thuộc vào tình hình cụ thể, khi "Ngôi nhà xanh” đầy, các chi hội, cơ sở đoàn sẽ tiến hành phân loại, bán cho các đơn vị thu mua phế liệu để gây quỹ hoặc ủng hộ các em học sinh nghèo. Hội Nông dân tỉnh cũng đã triển khai Mô hình Phân loại rác thải sinh hoạt và xử lý rác hữu cơ làm phân bón tại hộ gia đình… Tất cả đã giúp nhân dân nâng cao kiến thức về bảo vệ môi trường (BVMT) nông thôn như: các quy định về BVMT nông thôn; cách phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt; hướng dẫn sử dụng chế phẩm sinh học trong sản xuất nông nghiệp và xử lý rác thải hữu cơ thành phân bón.

Có thể thấy, thời gian qua, các mô hình này đã phát huy hiệu quả trong việc biến rác trở thành "tài nguyên”, giảm thiểu rác thải sinh hoạt ra môi trường. Tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được phân loại tăng dần mỗi năm, đến năm 2021 là trên 24%. 

Đây cũng là tín hiệu vui cho những bước đầu tiên để Yên Bái đi vào thực thi Luật BVMT 2020. Một trong những điểm mới của Luật BVMT 2020 là quy định về việc thu phí rác thải dựa trên khối lượng hoặc thể tích thay cho việc tính bình quân theo hộ gia đình hoặc đầu người như hiện nay. Cơ chế thu phí này sẽ góp phần thúc đẩy người dân phân loại, giảm thiểu rác thải phát sinh tại nguồn do nếu không thực hiện việc này thì sẽ phải chịu phí xử lý rác thải khá cao.

Quan điểm của tỉnh là chất thải rắn sinh hoạt phát sinh phải được quản lý theo hướng coi là tài nguyên, được phân loại thu gom phù hợp với công nghệ xử lý được lựa chọn; khuyến khích xử lý chất thải thành nguyên liệu, nhiên liệu, các sản phẩm thân thiện với môi trường, tiết kiệm đất đai và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội. 

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh mới có nhà máy đầu tiên và duy nhất áp dụng công nghệ tái chế rác thành phân vi sinh và hạt nhựa của Công ty cổ phần Môi trường và Năng lượng Nam Thành. Tuy nhiên, do hệ thống đốt đã cũ, hiệu quả xử lý giảm, tình hình tiêu thụ sản phẩm tái chế không tốt nên lượng rác thải vẫn chủ yếu được chôn lấp.

Bởi vậy, cùng với các mô hình phân loại rác tại nguồn đã triển khai, tỉnh sẽ tiếp tục kêu gọi, thu hút đầu tư xã hội hóa, dự kiến xây dựng 2 lò đốt chất thải rắn sinh hoạt sử dụng công nghệ đốt có thu hồi năng lượng để phát điện vào giai đoạn sau năm 2025. Đồng thời, tích cực tuyên truyền thay đổi nhận thức về phân loại rác thải. Khi mỗi người dân thay đổi nhận thức, thay vì bị chôn lấp, rác thải có thể được tái sinh, tái chế giảm thiểu rác thải nhựa hay trở thành nguồn phân bón hiệu quả cho cây trồng, vừa an toàn, tiết kiệm vừa BVMT.

Hoài Anh