Tuy không phải "thủ phủ” của quế, nhưng đến nay, toàn huyện có trên 18.000 ha quế, bình quân mỗi năm, trồng và khai thác trên 1.000 ha, sản lượng quế vỏ khô đạt 4.000 tấn. Trấn Yên tập trung phát triển lấy chất lượng, hiệu quả kinh tế trên mỗi héc-ta canh tác.
Hiện nay, xây dựng được 8.000 ha quế sản xuất theo hướng hữu cơ; trong đó, có 2.000 ha đạt chuẩn quốc tế. Có thể nói, việc chọn sản xuất quế sạch, an toàn, thân thiện với môi trường là hướng đi phù hợp với xu thế phát triển nông - lâm nghiệp hiện nay.
Xã Đào Thịnh có trên 800 ha quế, cùng với cây dâu tằm thì quế đang là cây trồng chủ lực mang lại giá trị kinh tế cao, góp phần xóa đói giảm nghèo và làm giàu ở địa phương này. Nhờ giá trị kinh tế từ cây quế mang lại, thu nhập bình quân đầu người ở đây đã đạt gần 60 triệu đồng/năm. Cùng với phát triển vùng nguyên liệu, trên địa bàn có trên 20 cơ sở, công ty, doanh nghiệp trưng cất tinh dầu quế và sơ chế quế vỏ.
Tiêu biểu nhất phải nói đến Hợp tác xã (HTX) Quế hồi Đào Thịnh. Được thành lập năm 2017 với 20 thành viên liên doanh, liên kết với hàng trăm hộ dân trên địa bàn với vùng nguyên liệu trên 700 ha, bình quân mỗi tháng, HTX thu mua trên dưới 100 tấn quế tươi, không chỉ thu mua ổn định, mua hết sản lượng cho người dân mà giá thu mua luôn cao hơn nhiều so với giá thị trường. HTX tiến hành sơ chế 12 sản phẩm quế các loại như: quế bột, quế tăm, quế điếu thuốc, tinh dầu quế…
Bên cạnh đó, HTX còn xây dựng nhà máy sản xuất quế hữu cơ với công suất trên 100 tấn quế/tháng, sản phẩm đều đảm bảo chất lượng và xuất khẩu sang thị trường khó tính như: Mỹ, EU, Nhật Bản… với sản lượng trên 2.000 tấn/năm.
Bên cạnh cây quế, cây dâu là cây trồng mang lại hiệu quả cao và bền vững. Điều đó được thể hiện qua hàng năm diện tích dâu được mở rộng, người trồng dâu, nuôi tằm có thu nhập ổn định, bình quân đạt từ 220-250 triệu đồng/ha, cao hơn 2,5-3 lần so với sản xuất lúa.
Từ những héc-ta dâu trồng tự phát trên các dải đất soi bãi, đến nay, toàn huyện có hàng trăm héc-ta dâu kinh doanh. Vùng dâu, nuôi tằm được quy hoạch và thực hiện ở 10 xã nhưng tập trung nhiều nhất ở các xã: Việt Thành, Báo Đáp, Y Can, Tân Đồng…
Hiện, địa phương thành lập được 10 HTX và 97 tổ hợp tác trồng dâu, nuôi tằm với trên 800 thành viên tham gia liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Không chỉ phát triển vùng dâu nguyên liệu mà còn tập trung nuôi tằm theo kỹ thuật mang lại hiệu quả rất cao, bình quân sản lượng kén mỗi năm đạt trên 700 tấn.
Đặc biệt, người trồng dâu hướng đến sản xuất dâu tằm theo hướng hữu cơ, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường và đảm bảo an toàn trong sản xuất nuôi tằm.
Tuy nhiên, trong "tập đoàn” cây lâm nghiệp hiện nay thì chưa có cây trồng nào mang lại hiệu quả ổn định, bền vững như tre măng Bát độ. Với diện tích gần 4.000 ha, trồng tập trung ở các xã: Hồng Ca, Kiên Thành, Lương Thịnh và Hưng Khánh, mỗi năm cho sản lượng măng tươi đạt 70.000 tấn, sơ chế măng thương phẩm đạt trên 25.000 tấn, giá trị thu được trên 100 tỷ đồng. Giá trị thu được trên mỗi héc-ta tre măng Bát độ đạt bình quân 40 triệu đồng/năm.
Không chỉ sản xuất đơn thuần, bà con nông dân đã ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm thông qua tổ hợp tác, HTX, Công ty TNHH Vạn Đạt, Công ty cổ phần Yên Thành từ nhiều năm nay theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm bền vững, hiệu quả.
Măng tre Bát độ giờ là một trong những sản phẩm chủ lực của huyện với khối lượng lớn để xuất khẩu và cũng là sản phẩm có chỉ dẫn địa lý "Măng tre Bát độ Yên Bái”, góp phần nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
Không phải địa phương có thế mạnh trong phát triển cây ăn quả nhưng huyện đã hình thành và phát triển vùng cây ăn quả, góp phần xóa đói, giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới. Những vạt đồi xưa chỉ trồng chè, cây lâm nghiệp, thậm chí bỏ hoang nay trồng cây ăn quả cho giá trị thu nhập đạt tới 250 triệu đồng/ha. Làm đến đâu chắc đến đó, đến nay, huyện phát triển gần 800 ha cây ăn quả có múi, tập trung tại các xã: Hưng Thịnh, Hồng Ca, Hưng Khánh, Quy Mông, Việt Thành. Chỉ tính riêng trong năm 2021, có 400 ha cho thu hoạch, sản lượng đạt trên 2.700 tấn, doanh thu đạt trên 65 tỷ đồng. Huyện đã và đang triển khai xây dựng vùng cây ăn quả đạt tiêu chuẩn VietGAP tại xã Hồng Ca, Hưng Thịnh giá trị sẽ còn tăng mạnh những năm tới.
Ngọc Trúc