Thông qua các tổ hợp tác, HTX, bà con nhân dân, xã viên có điều kiện đầu tư sản xuất, chi phí lao động xã hội giảm. Sản xuất chuyên ngành, chuyên môn hóa ở nông thôn phát triển, nhất là ngành trồng trọt, chăn nuôi, chế biến nông lâm sản. Vấn đề dân chủ trong nông thôn được mở rộng, xây dựng tình đoàn kết trong thôn bản, xóm làng.

Đã có một thời, nhắc đến HTX, người ta nghĩ ngay đến sự trì trệ, bảo thủ. Trải qua bao thăng trầm, đến nay kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX đã và đang có bước hồi sinh mạnh mẽ, khẳng định được vai trò, vị trí của mình trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Xã viên đã được đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, được lĩnh lương và chia lợi nhuận và HTX còn giải quyết công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động.

 Kinh tế hợp tác, HTX có lẽ là khu vực chịu nhiều biến cố nhất. Sau một thời gian dài hoạt động theo cơ chế cũ, mô hình HTX ở Lục Yên nói riêng và cả tỉnh nói chung rơi vào bế tắc. Khi chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang nền kinh tế thị trường, nhiều HTX không chịu được "nhiệt", phải tự giải thể hoặc chênh vênh trên bờ vực phá sản và một số ít chỉ tồn tại trên danh nghĩa. Thực hiện Nghị quyết TW 5 (khoá IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, huyện Lục Yên đã triển khai sâu rộng tới cán bộ đảng viên và nhân dân trong huyện.

Từ hướng đi mới này, kinh tế hộ, kinh tế nhóm hộ, kinh tế hợp tác, HTX phát triển rộng khắp trong toàn huyện. Kinh tế tập thể là một nhu cầu tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Với trên 23 ngàn hộ, trong đó có trên 20 ngàn hộ là hộ nông dân là một nguồn lao động dồi dào, cùng với việc ruộng đất được giao khoán lâu dài, song làm thế nào để phát huy được tính tự chủ, tập trung sức lao động phát huy tiềm năng địa phương, tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa xóa đói giảm nghèo là cả một vấn đề lớn đặt ra. Huyện xác định trong xu thế kinh tế thị trường, muốn phát triển kinh tế hộ thì phải liên kết với nhau để tập trung đầu tư sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Những hộ dân có diện tích đất rộng hình thành trang trại chăn nuôi, trồng rừng gắn chế biến, sản xuất nông nghiệp tạo vùng hàng hóa tập trung, chuyên canh.

Những hướng đi tích cực đó đã tạo đà cho kinh tế hộ phát triển, từ một huyện nghèo, đến nay đã có 40% số hộ dân có tích luỹ, 10% số hộ có đất vườn rừng quy mô trên 10 ha, 28 trang trại đảm bảo theo các tiêu chí có thu nhập trên 40 triệu đồng/năm, có 350 tổ hợp tác, thu hút 1.500 lao động, số vốn hoạt động trên 2,5 tỷ đồng, hoạt động theo các lĩnh vực: dịch vụ nông lâm nghiệp, giao thông vận tải công nghiệp xây dựng, chế biến nông sản... hoạt động trên cơ sở tự nguyện; chuyển đổi và thành lập mới 28 HTX, tổng vốn điều lệ 84 tỷ đồng, trong đó HTX dịch vụ nông - lâm nghiệp 21, sản xuất vật liệu xây dựng 3, HTX điện, nước 5. Nhìn chung các HTX hoạt động sản xuất kinh doanh mới hoạt động trong lĩnh vực làm dịch vụ là chính, những đóng góp của HTX so với các thành phần kinh tế khác còn khiêm tốn, song nó có ý nghĩa xã hội rất lớn, góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương, thu hút lao động, tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo trong nông nghiệp nông thôn; HTX đã thực sự trở thành bà đỡ cho bà con xã viên, nhân dân trong vùng chuyển dịch cơ cấu kinh tế cây trồng theo hướng hàng hóa. Sản xuất chuyên ngành, chuyên môn hoá ở nông thôn có điều kiện phát triển, nhất là ngành trồng trọt, chăn nuôi, nghề rừng, chế biến nông lâm sản. Vấn đề dân chủ trong nông thôn được mở rộng, các quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động được dân chủ bàn bạc.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, kinh tế HTX ở Lục Yên vẫn còn những hạn chế: phần lớn là quy mô nhỏ, nhiều HTX hoạt động đơn thuần, mới chỉ là cung ứng dịch vụ cho nông dân; năng lực, trình độ cán bộ HTX còn yếu, chưa bắt kịp với tiến trình hội nhập; thiếu vốn đầu tư sản xuất kinh doanh, hàng hóa của các HTX sản xuất ra thì nhiều, nhưng hầu hết chưa có thương hiệu.

Để kinh tế tập thể, mà nòng cốt là các HTX thực sự phát huy hiệu quả, huyện đã đề ra các giải pháp là: tiếp tục phát huy các yếu tố về đất đai, lao động, nhu cầu thị trường, để từ đó phát triển các loại hình HTX phù hợp; khuyến khích các HTX làm dịch vụ sản xuất, cung ứng phân bón, giống cây trồng vật nuôi, chế biến nông lâm sản, bảo vệ rừng; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong việc xây dựng, củng cố phát triển kinh tế hợp tác, thực hiện tốt dân chủ từ cơ sở, tăng cường kiểm tra giám sát hoạt động đúng luật.            

Thanh Phúc