Bài học từ năm 2007 đã cho thấy sự tàn phá của lũ bão, mưa lũ đã làm ngập úng và vùi lấp 200 ha cây ngô vụ đông, 30 ha rau màu các loại, làm sập trôi 3 nhà và 3 hộ phải di dời, 20 hộ phải di chuyển người và tài sản, làm tốc tấm lợp của 318 gia đình, ngập trôi 15 ha ao cá, sạt lở mố cầu Nung mới và 1/2  mố cầu Nung cũ, làm ách tắc giao thông trong nhiều ngày, sạt lở 50 mét đường giao thông nông thôn, 10 mét cống ngầm tràn và 200m đường dân sinh, sói lở nhiều đập nước, kè chắn lũ và kênh mương nội đồng..., tổng giá trị thiệt hại lên tới 6.620 triệu đồng.

Theo đoàn thị sát của Ban chỉ huy phòng chống lụt bão – giảm nhẹ thiên tai (PCLB-GNTT), chúng tôi mới thấy được thị xã Nghĩa Lộ trông thì bằng phẳng mà có địa hình tương đối phức tạp với 4 con suối lớn chảy bao quanh: suối Nậm Đông chảy qua xã Nghĩa An, phường Pú Trạng; suối Thia chảy qua phường Cầu Thia và xã Nghĩa Lợi; suối Nậm Tộc chảy qua xã Nghĩa Phúc. Ngoài ra, còn có rất nhiều khe, rạch nhỏ từ xã Phúc Sơn, Nghĩa Sơn của huyện Văn Chấn và từ huyện Trạm Tấu đổ về. Chính vì vậy, ông Hoàng Minh Tiến – Phó ban thường trực Ban chỉ huy PCLB – GNTT thị xã cho biết: chỉ một cơn mưa nhỏ trên địa bàn thị xã thì Ban chỉ huy đã phải chủ động gọi điện, nắm tình hình mưa bão ở trên đầu nguồn huyện Trạm Tấu và Văn Chấn. Lắm lúc ở thị xã đang nắng đẹp mà Ban chỉ huy cứ chạy đôn đáo đốc thúc các xã, phường huy động lực lượng chủ động đối phó với lũ đang về.

Có đi đến những nơi đã từng xảy ra lũ mới thấy hết được khó khăn trong công tác PCLB. Ở nhiều nơi vùng xuôi, trang bị cho công tác PCLB nào xuồng máy, ca nô, ô tô thì ở những nơi vùng núi lại khác hoàn toàn. Ban chỉ huy PCLB chủ yếu trang bị cho các địa phương nào dây thừng, áo phao, lều bạt, băng bông và lương thực. Nước lũ lên không từ từ trông thấy như miền xuôi mà lũ ống, lũ quét đến cực nhanh có khi chỉ trong vài chục phút, đã cuốn đi hoàn toàn những gì mà nó gặp trên đường. Vì vậy, việc quan trọng nhất mà Ban chỉ huy luôn đặt lên hàng đầu là công tác phòng ngừa và dự báo để chủ động di chuyển người dân và tài sản đến khu vực tránh lũ an toàn và bảo đảm đời sống thiết yếu trong thời gian cơn lũ đi qua.

Từ cơn bão lịch sử năm 2007, thị xã Nghĩa Lộ đã rút ra được kinh nghiệm là khẩn trương tiến hành đưa toàn bộ số dân cư đang sinh sống ven suối và vùng nguy hiểm theo kế hoạch di dời dân ra khỏi vùng lũ quét, sạt lở đất giai đoạn 2007-2010 tại 4 đơn vị xã, phường có suối lớn chảy qua. Đã có 2 dự án được hoàn thành và di dời cho hơn 100 hộ dân đến nơi ở mới an toàn.

Toàn bộ các công trình giao thông, thủy lợi, đường điện, kho tàng, nhà cửa ở những nơi thường xảy ra lũ bão đã được tu sửa, khơi thông cống rãnh, hệ thống thoát nước, nhà cửa được gia cố lại; kho tàng, trường học, chuẩn bị sẵn sàng vật tư phương tiện đảm bảo ứng cứu kịp thời với mọi tình huống có thể xảy ra. Có 3 xã, phường trọng yếu là xã Nghĩa An, Nghĩa Phúc, phường Pú Trạng đã được Ban chỉ huy PCLB thị xã huy động 100% lực lượng công an, quân đội và dân quân địa phương được tập huấn các tình huống ứng cứu và giúp dân khắc phục hậu quả với phương châm “4 tại chỗ” và tinh thần tự lực, tự cường theo tình hình thực tế của địa phương.

Ngay trong những cơn mưa đầu mùa, lượng mưa nhỏ, song do khu vực đầu nguồn có mưa to nên đã có tình trạng ngập úng cục bộ, trôi tài sản và đặc biệt đã có người chết và bị thương vì một phần nguyên nhân là người dân chủ quan, thiếu ý thức trong việc PCLB. Điển hình như ngày 3/6/2009, một cơn mưa với lượng mưa đo được là 128mm nhưng đã gây ngập úng nhiều ngày gây cản trở giao thông cũng như sinh hoạt của nhân dân tại các tuyến đường chính của thị xã như đường Phụ Nữ, đường Phụ Lão, đường Thanh Niên, đặc biệt là khu vực chợ Mường Lò.

Qua đi khảo sát, điều dễ nhận thấy là một phần của tuyến mương này đã bị lấn chiếm để làm đường, nhiều gia đình đã đổ rác xây dựng xuống lòng mương cho nên chỉ một có mưa nhỏ nước đã tràn bờ. Nguy hiểm hơn là vào ngày 5/6/2009, trên địa bàn có mưa nhỏ, song khu vực đầu nguồn có mưa to nên nước suối Đôi dâng cao làm cuốn trôi một cầu tạm ở bản Bay, xã Nghĩa Phúc nhưng nhiều người dân chủ quan ra suối vớt củi trôi trong đêm tối, nếu không có sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng PCLB thị xã bắt buộc người dân đến trú ở nơi có vị trí an toàn thì rất dễ nguy hiểm đến tính mạng của người dân.

Tại cuộc kiểm tra công tác PCLB của đồng chí Nguyễn Văn Bình – Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh tại huyện Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ, đồng chí đã lưu ý các địa phương không chủ quan trước các cơn mưa nhỏ, lượng mưa ít bởi vì thị xã là vùng lòng chảo, có nhiều con suối chảy qua, địa hình dốc cho nên dễ xuất hiện lũ quét, thiệt hại về người và của là rất lớn. Đồng chí cũng yêu cầu Nghĩa Lộ cần thiết phải tổ chức các buổi diễn tập trên từng địa phương để ngoài việc chủ động đối phó với mọi tình huống mới xảy ra thì còn nâng cao nhận thức của người dân trong việc PCLB.

Như vậy, trong mùa mưa bão năm nay, thị xã Nghĩa Lộ đã chủ động trong công tác triển khai công tác PCLB nhưng với tình hình thời tiết mỗi năm có diễn biến phức tạp khó lường thì điều cần thiết nhất mà Nghĩa Lộ cần phải làm ngay, đó là xây dựng chương trình phối hợp về cung cấp thông tin cũng như tham gia ứng cứu giữa các huyện, thị phía Tây trước, trong và sau cơn bão lũ. Đặc biệt hơn là phải tuyên truyền vận động thật tốt để nhân dân có nhận thức đúng và có trách nhiệm cao của mỗi người dân về công tác PCLB.

Nguyễn Nhật Thanh