Đến bản Sắc Phất, xã Minh Tiến (Lục Yên) vào những ngày cuối tháng 8 và đây cũng là thời điểm nông nhàn. Ngay từ đầu bản, đập vào mắt chúng tôi là những ngôi nhà sàn đặc trưng của người Dao và dưới gầm sàn nhà nào cũng chứa vài khối gỗ xẻ. Anh bạn đi cùng tôi là một người khá am hiểu về gỗ đã phải thốt lên: “Toàn gỗ lý thôi, anh ạ!”.

Chúng tôi đi vào vùng núi đá thuộc khu vực bãi Cổng Trời nổi tiếng một thời về đá quý – nơi có gần 300 ha rừng gỗ lý quý hiếm hàng trăm năm tuổi. Ngay tại Dốc Vôi - vị trí ở cửa rừng chúng tôi gặp một nhóm thanh niên đang tập kết gỗ. Lân la hỏi chuyện thì được biết nhóm thanh niên này đang lấy gỗ để chuẩn bị dựng nhà. Toàn bộ nếp nhà được xẻ bằng các loại gỗ quý như: lý, kháo, tơ, táo. Khi biết chúng tôi muốn “đặt hàng” thường xuyên với mặt hàng gỗ lý thì C.  là một thanh niên có vẻ như là đàn anh của nhóm khẳng định: “Em đã “đi” gỗ hơn 10 năm nay, anh muốn bao nhiêu cũng có, nếu hàng trung giá ở cửa rừng là 12 triệu một khối, còn hàng lý đẹp thì không dưới 20 triệu. Một tháng em có thể lo cho anh một chuyến với khối lượng khoảng 5-6  khối”.

 Còn việc vận chuyển thì sao? - “Cái đó em có thể lo được! Tuy không được lộ liễu nhưng lén lút vẫn làm được, bây giờ vẫn có nhiều xưởng xẻ gỗ lên mua hàng mà! Ở đây còn nhiều đầu nậu gỗ hoạt động, anh muốn khối lượng bao nhiêu có bấy nhiêu, quan trọng thoả thuận được giá là ô kê! Vài năm gần đây, gỗ lý ở mạn ngoài đã hết, muốn có hàng đẹp phải khai thác xa hơn, do vậy giá cũng đắt hơn”. C. còn cho biết thêm: “Bà con vẫn thường vào rừng chặt gỗ quý ra dựng nhà cửa. Toàn bộ các ngôi nhà trong khu vực có tới 90% số vật liệu đều làm bằng những cây gỗ to nhất, quý nhất rừng như nhà của một ông chủ mỏ đá ngay trên đường vào bản, nhìn ngôi nhà sàn đơn giản đó thôi nhưng ngót nghét tỷ bạc” - Một thanh niên khác trong nhóm cho biết.

Đi lang thang khắp cánh rừng phòng hộ, chứng kiến cả những cây gỗ lý lớn đường kính trên 1 m bị chặt hạ. Cả khu dân cư nhà ai cũng chứa gỗ đầy ắp gầm nhà sàn và sẵn sàng bán nếu có ai hỏi mua làm cho chúng tôi càng thấy rõ hơn một sự thật buồn: rừng gỗ lý ở Sắc Phất đã và đang “chảy máu”!
Được biết, toàn bộ gần 300 ha rừng tự nhiên ở Sắc Phất đã được giao cho dân bản quản lý bảo vệ. Tuy nhiên, theo Hạt Kiểm lâm huyện Lục Yên, nguyên nhân một phần do người dân ở địa phương trình độ dân trí thấp, nghèo khổ nên mới đi khai thác gỗ để bán kiếm sống, một phần cũng vì nhu cầu làm nhà của người dân. Còn Trưởng bản Sắc Phất - Đặng Kim Sơn thì cho biết “Chúng tôi mới đến định cư được 12 năm nay, tuy được giao quản lý bảo vệ diện tích gần 300 ha rừng tự nhiên của thôn nhưng các vụ phát hiện đều không dám làm căng, sợ bị trả thù”.

Sắc Phất là bản xa nhất của xã Minh Tiến, năm 1996 khi 10 hộ dân đầu tiên từ Hàm Yên (Tuyên Quang) đến định cư vẫn là một khu vực nguyên sơ. Còn nay dưới bàn tay tàn phá của con người, nó đã trở nên trơ trọc. Dân bản ở đây thì xác định, muốn định cư lâu dài trên mảnh đất này, việc giữ rừng cũng đã được đưa vào quy ước của bản. Tuy nhiên, việc quản lý ở đây lại vấp phải nhiều khó khăn, đòi hỏi phải có sự vào cuộc, sự phối hợp đồng bộ của các cấp chính quyền, kiên quyết xử lý các trường hợp lợi dụng khai thác gỗ làm nhà để tổ chức khai thác buôn bán lâm sản trái phép.

Mặt khác, Sắc Phất là một bản có 29 hộ dân thì 100% thuộc diện nghèo, đời sống chỉ trông vào 7 ha lúa nước một vụ, thanh niên bản phần lớn thời gian là đi làm thuê cho các chủ gỗ hoặc đi lấy gỗ dựng nhà thuê cho những người có nhu cầu. Do vậy, bên cạnh việc tăng cường công tác quản lý, kiểm tra xử lý vi phạm thì các ngành chức năng cần có những giải pháp về phát triển kinh tế, ổn định đời sống cho người dân bản.

Thông Cường Dũng