Bà Nguyễn Thị Mùi cắp đứa cháu bên nách rồi cùng Trưởng bản Noọng 1 Đinh Văn Doanh ra đồng. Họ hồ hởi bới gốc rồi ông Doanh nhấc bổng gốc khoai tây sắp chín mươi ngày tuổi lên khỏi luống. Những củ khoai tây to bằng nắm tay, màu vàng nhạt bám chặt vào gốc ngơ ngác vì bị đánh thức bởi nắng mặt trời. Trưởng bản ới vợ đem cân ra đồng, cân vội: 1,8 kg cả thảy. Tất cả cười sung sướng. Bà Mùi đổi tay bồng cháu, hồ hởi: “Nhà em  trồng 500 m2, 50 kg giống tất cả. Khoai to lắm, tháng trước ông Hải nhà em bới một gốc, lủng lẳng có 3 củ thôi nhưng cân lên vừa vặn một kg, thế mới ghê!”.

Bà Nguyễn Thị Kém ở bản Noọng 2 trong chiếc khăn len xanh chít kiểu mỏ quạ cười không thể tươi hơn: “Trước em chả trồng, đồng này khô lắm, năm nay em thích luôn vì giống này củ to, cân nặng. Em làm luôn 300 m2 , kịch đất!”. Theo Trưởng bản Doanh, vụ trước bản Noọng 1 và Noọng 2 chỉ trồng gần 1 ha khoai tây giống cũ, năng suất thấp, giá bán trên dưới 2.200 đồng/kg, rất phập phù. Vụ này bà con trồng tới 2 ha, giống Át-lan-tíc do huyện nhập về nghe lạ hoắc nhưng bén ngay đồng đất và được lòng bà con.

Ngược ra Đồng Khê, chúng tôi thoả mắt ngắm nhìn những đồng khoai tây đang chín. Trên những luống đất vuông vức, rộng chừng 1,5 m là những cây khoai mập mạp, xanh um chen ngang lưng người. Ông Nguyễn Văn Quân- nông dân thôn Minh Đồng không ngại ngần kéo luôn một gốc: 5 củ cả thảy. Chúng tôi vốc tất vào chiếc lá ngoã to tướng bê lên: ước chừng 2 kg. Ông Quân phấn chấn không kém gì những nông dân ở Sơn Thịnh ban nãy. Theo ông, cánh đồng này trước đây vụ đông nông dân chỉ trồng chút rau màu, khoai lang gọi là, trồng khoai tây cũng có nhưng lúc thưa lúc nhạt. “Bọn em vẫn trồng cái VT2, củ nhỏ tí. Năm nay, các bác ấy đưa về giống khoai này bọn em trồng đến giờ phút này khẳng định là thắng to. Em tính sơ sơ cũng trên 20 tấn/ha” - ông Quân hăng hái.

Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT Nguyễn Văn Toản cho biết, trong 200 ha khoai tây vụ đông, diện tích trồng giống Át-lan-tíc chiếm khoảng 30%, giống mới nên huyện thí điểm ở Sơn Thịnh, Đồng Khê, Cát Thịnh, Tân Thịnh. Ông Toản phân tích: thứ nhất, đây là những xã bà con đã trồng khoai tây trong chương trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng vụ đông, tăng vụ của huyện. Thứ hai, các xã này ruộng cấy hai vụ ít, chân ruộng cao, đất tơi xốp hợp với khoai tây. Trồng khoai tây vụ đông không phải là chuyện quá mới ở Văn Chấn, nhưng vụ này có đột phá mới về giống, tư duy sản xuất.

Ông Nguyễn Văn Thân - Bí thư Chi bộ thôn Minh Đồng thấy khách thăm ruộng cũng ra chuyện trò sôi nổi. Ông nói: “Mới nhất theo bọn em là tư duy mới. Cái Át-lan-tíc này củ to, năng suất nhưng bán đi đâu? Thế thì các bác ở huyện tính luôn cho bọn em là bán cho mấy doanh nghiệp chế biến trong nước. Hợp đồng ký rồi, thế là phấn khởi, làm sáng tối luôn. Đấy, anh xem hạn thế này nhưng nước vẫn đẫm chân luống thây!”.

Ở huyện, Bí thư Huyện ủy Dương Văn Thống và Chủ tịch UBND huyện Trương Ngọc Biên khi trao đổi đã cho biết, tập thể Ban thường vụ rất trăn trở trong việc tìm hướng đi bền vững cho sản suất nông nghiệp ở địa phương. Sản xuất không gắn với doanh nghiệp, với chế biến, với thị trường thì công sức chỉ đạo, vận động và tiền của Nhà nước đầu tư cho sản xuất cũng bằng không khi nông dân phá bỏ. Vụ đông 2009-2010, lần đầu tiên người ta thấy “4 nhà” chung tay liên kết, cùng lặn lộn trên những cánh đồng khoai tây giống mới.

Anh Trương Ngọc Biên - người đã đưa công nghiệp chế biến sắn lên Văn Yên thành công, nói: “Anh em trong Ban thường vụ bàn rất kỹ, chúng tôi đã mời kỹ sư ở Trung tâm Chuyển giao công nghệ và Khuyến nông (Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam) và Viện Sinh học (Trường Đại học Nông nghiệp I) khảo nghiệm, hỗ trợ nông dân kỹ thuật trồng, chăm sóc. Chúng tôi đã tìm kiếm và ký được hợp đồng với Công ty Orion (Bắc Ninh) và Công ty PepsiCola (Bình Dương) bao tiêu toàn bộ sản phẩm cho nông dân với mức giá từ 3.500 – 4.000 đồng/kg”.

Những lo lắng sau thu hoạch đã được giải quyết nông dân càng phấn khởi khi triển khai trồng trà 2 huyện  thực hiện chính sách hỗ trợ giống, phân bón, tưới tiêu. Giá mỗi kg giống 10.500 đồng, huyện hỗ trợ 50%, ngoài ra cung ứng phân bón theo cơ chế trả chậm cho những hộ có nhu cầu, vùng đất đai và thời điểm cần bổ trợ phân bón. Khoai tây Văn Chấn dự tính sẽ lên 500 ha trong năm 2010, định hình vùng chuyên canh 1.000 ha.

Ngoài các doanh nghiệp đã ký kết hợp đồng bao tiêu giống khoai tây Át-lan-tíc, lãnh đạo huyện đã tìm kiếm được những doanh nghiệp chế biến sẵn sàng bao tiêu sản phẩm cho nông dân khi tạo được vùng chuyên canh với quy mô lớn. Hướng đi của Văn Chấn, cụ thể là mô hình liên kết “4 nhà” đã được Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh Hoàng Xuân Lộc khen ngợi khi trực tiếp kiểm tra, trò chuyện với nông dân trong chuyến công tác những ngày sắp bước sang năm mới 2010, đây cũng là hướng đi để Văn Chấn tạo ra sự bền vững trong sản xuất, phát huy tốt tiềm năng, lợi thế của địa phương.

Tháng Giêng, nhà nông miệt mài thay áo cho đồng ruộng. Bên những cánh đồng đã cày bừa, làm mặt lấp loáng nước là những đồng khoai sắp chín xanh thẫm lá. Những tiếng cười của nông dân rộn rã vang xa một tư duy mới với phương pháp chỉ đạo, điều hành mới đang tạo nên những chuyển động mới trên đồng đất Văn Chấn.

Tuấn Anh