Chúng tôi đến xã Âu Lâu. Dọc hai bên quốc lộ (QL) 37 thuộc thôn Đồng Đình, hàng chục ngôi nhà vừa dỡ bỏ và người dân đang tận dụng những gì còn sử dụng được để gom lại. Ông Lê Văn Viên – cán bộ Phòng Tài nguyên - Môi trường thành phố Yên Bái cho biết: Âu Lâu có 291 gia đình và tổ chức bị giải toả do công trình đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai đi qua, trong đó có 123 hộ phải di chuyển nhà cửa, 88 hộ  tái định cư, 29 hộ di chuyển mộ...

Ngay sau khi nhận được kế hoạch, Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (HĐBTHT & TĐC) thành phố và hai địa phương đã tổ chức mời các hộ dân có diện tích đất bị thu hồi, kê khai nguồn gốc sử dụng đất làm cơ sở cho việc hỗ trợ đền bù theo Quyết định số 06/2008 của UBND tỉnh Yên Bái. Đến trung tuần tháng 5 năm 2010, đã có  287 tổ chức, cá nhân, hộ gia đình đã được nhận tiền đền bù với tổng kinh phí lên tới gần 32,763 tỷ đồng; hỗ trợ 129 hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp theo Quyết định 703/QĐ - UBND tỉnh với tổng kinh phí lên tới hơn 2 tỷ đồng.

Hiện nay, có 82 hộ tháo dỡ nhà cửa, vật kiến trúc; 260 hộ tự thu dọn cây cối, hoa màu; 23 hộ di chuyển mộ đến nghĩa trang mới. Hiện còn 3 hộ là ông Bùi Xuân Viết và Bùi Văn Khắc trú tại thôn Đồng Đình, đang được Hội đồng thẩm định của tỉnh duyệt phương án bồi thường bổ sung và hộ gia đình ông Trịnh Xuân Nghĩa ở thôn Nước Mát không nhận tiền đền bù vì gia đình không đồng ý với HĐBTHT & TĐC áp giá cho diện tích đất của gia đình ở vị trí 3 khi một phần đất của gia đình chỉ cách đường quốc lộ 10m.

Ông Bùi Xuân Thắng – Chủ tịch UBND xã Âu Lâu cho biết: Đến thời điểm này, công tác đền bù và hỗ trợ các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất theo Quyết định 06 và Quyết định 703 của UBND tỉnh cơ bản đã hoàn thành. Các hộ trong diện giải toả đã thực hiện việc di chuyển nhà cửa, trả mặt bằng cho các đơn vị thi công, chỉ còn những hộ trong diện TĐC là chưa di chuyển. Hiện nay 3/4 khu TĐC của xã là: Đồng Đình 1, Nước Mát, Đắng Con đã hoàn thành xong nhưng xã vẫn chưa tổ chức bốc thăm được vì địa phương đang chờ quyết định chính thức xem những trường hợp bị thu hồi đất ở đang có nhà ở mà phải di dời chỗ ở (những hộ có nhà ở địa phương khác) có được tiêu chuẩn TĐC hay không? Ông Thắng cũng cho biết thêm: khu TĐC Đồng Đình 2 chưa xong, do các đơn vị thi công san tạo mặt bằng gặp phải nền đất rất cứng “không phải đá” nên việc xin giấy phép nổ mìn rất khó khăn. Để việc bốc thăm ở khu TĐC thật sự công bằng, HĐBTHT & TĐC sẽ cho bốc thăm phân khu xong mới bốc thăm phân lô.

Đối với xã Hợp Minh, HĐBTHT & TĐC đã đền bù cho 110 /110 gia đình, cá nhân với số tiền lên tới gần 9,2 tỷ đồng; hỗ trợ 78 gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp theo Quyết định số 703 UBND tỉnh với số tiền trên 1,2 tỷ đồng. HĐBTTH & TĐC thành phố Yên Bái cùng chính quyền xã đã động viên các hộ gia đình phải di chuyển nhà, bàn giao mặt bằng. Đến thời điểm này, đã có 11 hộ di chuyển nhà đến nơi ở mới (tự lo chỗ ở) còn 5 hộ chưa di chuyển với lý do chờ đất vào khu TĐC...

Tuy nhiên, một bất cập trong công tác TĐC là giá đất  ở khu TĐC lại cao gấp nhiều lần giá đất Nhà nước thu hồi đền bù cho người dân. Ông Lưu Đình Cường - thôn 7 xã Hợp Minh cho biết: gia đình có gần 600 m3 bị thu hồi làm đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai và được HĐBTHT & TĐC thành phố áp giá đền bù đất ở cho gia đình được 30 triệu đồng (50.000 đồng/m3) cộng tất cả cây cối, hoa mầu trên diện tích đó được khoảng 37 triệu đồng. Nhưng cùng trên tuyến đường, khu TĐC nằm sâu bên trong khoảng 50m lại được bán với giá trên 180.000đồng/m3, khoảng hơn 100 triệu đồng/lô. Do vậy, nhiều gia đình trong diện TĐC rất khó khăn trong việc mua đất làm nhà.   

Ông Nguyễn Kim Hiệp - Phó trưởng ban Quản lý dự án công trình giao thông cho biết: “Đến nay, công tác GPMB và xây dựng các khu TĐC thuộc tiểu dự án GPMB đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai (đoạn qua TP Yên Bái) đã cơ bản hoàn thành và nhiều địa phương đã bàn giao mặt bằng cho Công ty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc Việt Nam. Tuy nhiên, việc GPMB và tái TĐC cho người dân vẫn chậm hơn so với kế hoạch đề ra, do hồ sơ thiết kế các gói thầu TĐC có nhiều sai sót phải xử lý, bổ sung; công tác xử lý hồ sơ thiết kế điều chỉnh quá chậm làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công công trình; năng lực chuyên môn một số đơn vị tư vấn thiết kế yếu dẫn đến việc thực hiện quá chậm như hiện nay. 

 Quang Thiều