Ông Nguyễn Hữu Quyền - thôn Cầu Vè, xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên  đã sáng tác bài thơ: “ trồng cà nhớ cam” để bày tỏ nỗi nhớ cam của mình. Cây cam đã mang lại cho ông rất nhiều thứ, nhờ cây cam mà gia đình ông thoát khỏi cái nghèo, nhờ cây cam mà con cái của ông được đi học và thành đạt như hiện nay. Chính vì vậy, khi cây cam chết đi, ông Quyền đã chuyển sang trồng cà, trồng ngô và các loại cây rau màu khác nhưng nỗi nhớ về cây cam vẫn còn đau đáu ở trong ông. Ông cũng chỉ mong muốn lại được nhìn thấy cây cam được trồng lại ngay trên mảnh vườn này, lại được thấy màu vàng của cam chín và tiếng nói, tiếng cười của người dân hòa trong niềm vui được mùa mỗi khi mùa thu hoạch cam đến.

Cũng giống như ông Quyền, ông Lương Chân Chính, thôn Cầu Vè, cảm thấy rất xót xa khi phải tự tay mình chặt hạ những cây cam, quýt cuối cùng trong vườn của gia đình. Là người tiên phong đưa cây cam  về trồng tại vùng đất này và có diện tích cam lớn nhất, nhì xã nên ông Chính cảm thấy xót lắm khi những cây cam một thời gắn bó với gia đình nay cứ bị chết dần, chết mòn theo thời gian.

Tân Lĩnh là một trong những xã có diện tích cam lớn nhất huyện Lục Yên và thôn Cầu Vè có số hộ trồng cam và vươn lên làm giàu từ cam nhiều nhất xã. Vậy mà, giờ đây khi đi dọc theo con đường vào thôn Cầu Vè, chúng tôi không hề thấy hình bóng của cây cam mà thay thế vào đó là cây lạc, cây đỗ, cây ngô nhưng có một điều chắc chắn là hiệu quả kinh tế mà những loại cây này đem lại không thể bằng cây cam. Khi cây cam có hiện tượng chết rải rác, để cứu lấy cây cam, chính quyền xã đã kiến nghị với các ngành chức năng của huyện, tỉnh và cả Trung ương. Đã có nhiều đoàn công tác về kiểm tra, đánh giá tình hình và giúp dân tìm biện pháp phòng trừ bệnh cho cam. Về phía người dân cũng loay hoay tìm đủ mọi cách để cứu cam nhưng tất cả đều không mang lại kết quả như mong muốn và người dân đã phải tự tay làm công việc mà mình không hề muốn là chặt bỏ vườn cam. Và ngay cả khi đã chặt bỏ cam, họ cũng chưa thể tìm được một loại cây có giá trị để thay thế cây cam. Nguy cơ đói nghèo thì không quay lại nhưng để làm giàu nhanh như trồng cam thì thật khó.

Không chỉ người dân ở thôn Cầu Vè, người dân xã Tân Lĩnh mà cả chính quyền huyện Lục Yên đều đang mơ về những vườn quả như thế này. Những cây cam sai trĩu quả được thương lái về tận vườn để thu mua, mang thương hiệu cam Lục Yên đi khắp các địa phương trong cả nước. Để mỗi khi Tết đến lại được bày những quả cam chín vàng trong mâm ngũ quả của gia đình hay làm quà Tết cho người thân.  Tân Lĩnh bao giờ mùa cam trở lại?
                                                                                        

Mạnh Cường - Đức Toàn