Mặc dù thời điểm chúng tôi đến thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái trời có mưa, khí hậu mát mẻ, nhà máy Sắn đã dừng sản xuất, vỏ và bã sắn đã được vận chuyển đi gần hết nhưng mùi hôi thối vẫn còn rất khó chịu, nhất là mỗi khi có gió từ suối Thia thổi vào.

Anh Thành một người dân ở gần chợ Trung tâm Mường Lò bức xúc: "Hôm nay trời mưa mát nên còn giảm đấy chứ mấy hôm trước thì không thể chịu được. Chúng tôi ở xa còn thế, không biết những người dân ở gần nhà máy chịu đựng thế nào?".

Trên đường vào thôn Bản Đốm, xã Nghĩa Lợi - nơi đặt Nhà máy,  chốc chốc chúng tôi lại gặp người dân đi mua bã sắn về phục vụ chăn nuôi. Khi được hỏi người dân nào cũng đều phản ảnh, mùi hôi thôi quá, rất khó chịu, không xử lý, rất ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến sức khoẻ.

Sau khi đầu tư hệ thống đường cống thu gom nước thải và hố ga; bể lắng cặn, bể hoà và bể lắng, hồ yếm khí, hồ hiếu khí, hồ sinh học... nhà máy sắn đã được hoạt động thử nghiệm trở lại từ ngày 13/10/2010 đến ngày 13/1/ 2011. Tuy nhiên qua thực tế cho thấy, những dấu hiệu ô nhiễm môi trường vẫn diễn ra.

Ông Lò Văn Muôn ở bản Sang Đốm xã Nghĩa Lợi vừa có một con trâu bị chết cách đây ít bữa cho biết, sau tết Nguyên đán, không biết có phải do uống phải nước gần khu vực Nhà máy hay không  mà tự nhiên đôi trâu mẹ con của gia đình ông tự nhiên bị chướng bụng, đi ngoài, chữa trị mãi, mất bao nhiêu công sức, từ đau bụng, con trâu chuyển sang đau chân không đi được.

Con nghé con một tuổi bị chết trước đổi được 6 tạ thóc, còn con trâu mẹ bán được 7 triệu đồng. Trâu chết, vụ vừa rồi không có sức kéo để làm ruộng mà số nợ ngân hàng 10 triệu đồng vẫn chưa trả được.

Biết chúng tôi là nhà báo tìm hiểu vấn đề ô nhiễm môi trường ông kiến nghị: "Nhà máy sắn gây mùi hôi thối khó chịu lắm, làm gì thì làm nhưng phải bảo vệ môi trường không thể để ảnh hưởng đến sức khoẻ người dân".

Tìm hiểu được biết, cùng gia đình ông Muôn, trong bản Sang Đốm cũng có một số gia đình như: ông Toàn, ông Tâm, ông Tiến, ông Sang... cũng có trâu bị ốm, nguyên nhân chưa xác định nhưng nhiều người phán đoán do uống phải nước thải của Nhà máy.

Vừa dắt trâu đi chăn ông Lường Văn Luân ở Bản Đốm vừa phàn nàn: "Nhà máy sản xuất từ tháng 10 đến nay gây mùi ô nhiễm rất khó chịu, việc chăn thả gia súc cũng phải cẩn thận hơn kẻo chết mất trâu như nhà ông Muôn thì sạt nghiệp".

Trước tình hình thực tế và những bức xúc của người dân, ngày 23/2/2011 Chi cục Bảo vệ môi trường Yên Bái đã tiến hành kiểm tra công tác kê khai, nộp phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp của Nhà máy năm 2010; xác định lưu lượng và lấy mẫu phân tích nước thải...

Cận cảnh cửa xả chất thải một nhà máy sắn trên địa bàn tỉnh. (ảnh minh họa)

Qua kiểm tra cho thấy Công ty TNHH Minh Quang đã có những sai phạm (PV) đó là: dù thời gian đăng ký chạy thử từ ngày 13/10/2010 đến ngày 13/1/2011 nhưng đến thời điểm kiểm tra (23/2) Công ty không có báo cáo về việc chạy thử nghiệm công trình xử lý nước thải, chưa thực hiện quan trắc hiện trạng môi trường năm 2011; chưa lập hồ sơ đăng ký nguồn chất thải nguy hại gửi Sở Tài nguyên - Môi trường thẩm định và cấp sổ chủ nguồn chất thải nguy hại theo quy định.

Vì vậy đoàn kiểm tra đã yêu cầu Công ty dừng ngay hoạt động sản xuất tại Nhà máy và có báo cáo kết quả vận hành thử nghiệm công trình xử lý nước thải cho Sở Tài nguyên - Môi trường để kiểm tra kết luận hiệu quả xử lý của hệ thống xử lý nước thải. Kết quả xử lý của công trình xử lý nước thải sẽ là căn cứ để Sở Tài nguyên - Môi trường báo cáo UBND tỉnh xem xét quyết định cho phép Công ty vận hành công trình và hoạt động chính thức.

Đồng thời công ty phải nghiêm chỉnh chấp hành thực hiện quan trắc môi trường không khí xung quanh theo quy định hiện hành; lập hồ sơ đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại gửi Sở Tài nguyên - Môi trường thẩm định và cấp sổ trước ngày 10/3//2011.

Dù chưa có những kết luận về mẫu nước thải để có kết luận chính thức về hệ thống xử lý nước thải nhưng từ những vi phạm trước đây và hiện nay cho thấy Công ty TNHH Minh Quang có sự "lách" quy định rất rõ.

Trong lần vi phạm trước, do không tuân thủ nhưng quy định trong sản xuất  về bảo đảm môi trường như: không đầu tư hồ sinh học, bể phản ứng, bể tạo bông, bể lắng cấp 1. bể A aroten, bể lắng cấp 2, bể xử lý chất a xi nua và các hạng mục khác.

Cơ quan chức năng yêu cầu công trình xử lý nước thải chỉ được tiếp tục xây dựng và hoạt động sau khi được UBND tỉnh cho phép thay đổi phương án xử lý nước thải.

Tuy nhiên trong thời gian chờ đợi ý kiến phê duyệt Công ty vẫn tự ý lắp đặt, xây dựng hệ thống xử lý nước thải khác và cho vận hành hoạt động trong khi đang xin thay đổi phương án xử lý mà không cần biết UBND tỉnh có đồng ý với phương án xử lý nước thải hay không.

Và lần này, mặc dù là thời gian chạy thử nghiệm (từ ngày 13/10/2010 đến ngày 13/1/ 2011) nhưng Nhà máy vẫn chạy "thật" luôn cho đến khi bị bắt buộc phải dừng sản xuất.

Để phát triển kinh tế, việc các nhà đầu tư xây dựng dây chuyền chế biến luôn được tỉnh khuyến khích. Bên cạnh đó các cấp, các ngành và tỉnh luôn tạo điều kiện  tốt nhất để các nhà đầu tư có điều kiện hoạt động, sản xuất kinh doanh.

Trên thực tế, không thể phủ nhận những lợi ích kinh tế - xã hội mà Nhà máy sắn Nghĩa Lộ do Công ty TNHH Minh Quang mang lại cho xã hội qua bao tiêu sản phẩm cho nông dân, giải quyết lao động cho địa phương, nộp ngân sách...

Tuy nhiên phát triển phải đi liền với bền vững, các nhà đầu tư phải chấp hành những quy định của pháp luật về môi trường, các cơ sở sản xuất phải đảm bảo vệ môi trường sinh thái không nên phát triển hôm nay mà để lại hậu quả cho ngày mai.

Nguyễn Đình