Ở Yên Bái, năm 2008, rét đậm, rét hại kéo dài làm hàng trăm tấn lúa mạ, hàng ngàn ha lúa và nhiều gia cầm, gia súc chết rét. Hết rét đến hạn hán, lũ lụt hoành hành. Ngay trong vụ đông xuân này, nhà nông Yên Bái  lại tiếp tục đối mặt với đợt rét đậm, rét hại làm hàng ngàn ha lúa, ngô bị ảnh hưởng thời vụ và quá trình sinh trưởng, giảm năng suất là điều khó tránh khỏi.
    
Nói về sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với sản xuất nông nghiệp, chị Vũ Thị Lưu-Trưởng phòng Trồng trọt thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Đợt rét đậm, rét hại năm 2008 kéo dài 38 ngày làm chết hàng trăm ha lúa ruộng và nhiều gia súc cứ tưởng đã là một kỷ lục. Thế nhưng từ đầu vụ đông xuân đến trung tuần tháng 3 năm nay, nhà nông Yên Bái phải hứng chịu 20 đợt không khí lạnh tăng cường, trong đó có 4 đợt rét đậm, rét hại, thời gian cũng kéo dài tới 31 ngày, chủ yếu là rét hại.

Do có sự chủ động trong sản xuất đã giảm thiểu tương đối hậu quả do thời tiết gây ra. Tuy nhiên, thiệt hại vẫn là quá lớn. Sản lượng cây trồng vụ đông (chủ yếu là ngô) giảm trên 5.662 tấn so với cùng kỳ nên  mục tiêu về năng suất, sản lượng năm 2011 khó có thể đạt được 260 ngàn tấn. Bên cạnh đó, diện tích lúa đông xuân 2010-2011 cơ bản gieo trồng đạt kế hoạch, nhưng do ảnh hưởng rét hại đã làm chậm thời vụ gieo cấy từ 10-15 ngày. Rét cùng với trời âm u kéo dài, thiếu ánh sáng làm cây trồng sinh trưởng chậm thêm 25-30 ngày.

Những yếu tố đó sẽ làm giảm năng suất. Theo dự kiến năng suất lúa vụ xuân chỉ đạt 46 - 47 tạ/ha, nghĩa là sản lượng sẽ giảm 10 ngàn tấn. Chậm thời vụ cũng đồng nghĩa với không sản xuất được cây vụ đông 2011, tính sản lượng cho năm 2012 sẽ giảm 20 ngàn tấn".

Thời tiết ảnh hưởng lớn đến năng suất cây trồng, chưa kể tới trên 7 ngàn con gia súc bị chết trong đợt rét vừa qua, chiếm 4,3% tổng đàn trâu, bò cả tỉnh. Mất “đầu cơ nghiệp”, nhà nông càng đứng ngồi không yên vì chưa bao giờ thấy cây lúa- cây lương thực chính phát triển ì ạch đến vậy.

 Hàng năm cứ vào cuối tháng tư là lúa đã đứng cái làm đòng hầu hết  vậy mà vụ xuân này, lúa mới vừa đẻ nhánh xong và số nhánh rất ít, nhiều diện tích lúa vẫn chưa kín hàng. Bởi lẽ khi lúa đã cấy gặp rét đậm, thiếu ánh sáng trầm trọng ảnh hưởng đến quá trình quang hợp, trao đổi chất. Bên cạnh đó, môi trường đất yếm khí làm lúa bị nghẹt rễ, đẻ nhánh kém, sinh trưởng chậm mất gần 30 ngày.

Một vấn đề không thể không nói tới là trình độ hiểu biết kỹ thuật của nhà nông rất hạn chế, đất bị yếm khí gây nghẹt rễ lẽ ra chúng ta phải sục bùn, bón vôi, phân lân supe cải tạo đất thì bà con lại tăng cường bón đạm. Bón đạm không những lúa không hấp thụ được mà càng làm đất ô nhiễm thêm.

Giải pháp tốt nhất hiện nay là bà con nên tăng cường làm cỏ, sục bùn, bón thêm kali và một số loại phân bón lá để tăng tỉ lệ hạt chắc trên bông bù lại phần nào thiếu hụt về năng suất. Song song với đó, nhà nông tích cực thăm đồng và chủ động phát hiện phòng trừ các loại sâu bệnh nhất là tập đoàn rầy.

Để bù đắp phần thiếu hụt lương thực do rét hại gây ra cũng cần mở rộng diện tích ngô bằng cách chuyển đổi 1.000 ha đất trồng sắn, trồng lúa nương kém hiệu quả và khai thác khoảng 3.000 ha đất chưa sử dụng sang trồng ngô. Tuy nhiên, đây là một việc không hề đơn giản, cần có sự vào cuộc tích cực của các địa phương và bà con nông dân. Tỉnh cũng cần có chính sách hỗ trợ giống, phân bón cho nông dân trong điều kiện “bão giá” hiện nay để giảm bớt chi phí sản xuất mới mong hoàn thành mục tiêu này.

Tuy nhiên tất cả đó mới chỉ là giải pháp trước mắt, về lâu dài nhất thiết sản xuất dần phải thích ứng với sự biến đổi khí hậu. Đó là: chọn được bộ giống thay thế phù hợp, năng suất, chất lượng cao và thích nghi được với tiểu vùng sinh thái. Ngành nông nghiệp Yên Bái đã sử dụng cơ bản hơn 13 năm  một giống lúa lai Nhị ưu 838, với các giống lúa đang được áp dụng khó có thể cho chất lượng và năng suất cao kịp với quá trình phát triển nông nghiệp hiện nay.

Cùng với đó, ngành nông nghiệp, các địa phương cần xác định lại cơ cấu mùa vụ cho hợp lý làm sao vừa thích nghi với biến đổi khí hậu vừa đảm bảo sản xuất luân canh ba vụ trong năm. Để làm được việc đó phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng và huy động sự vào cuộc của các nhà khoa học kết hợp với những kinh nghiệm trong nhân dân. Đồng thời tiến hành rà soát và phân vùng sản xuất phù hợp chứ không để tình trạng sản xuất tràn lan, vùng cao lúa lai, vùng thấp cũng lúa lai, lúa thuần.

Ví dụ trên địa bàn một tỉnh nhưng lại hình thành nhiều tiểu vùng khí hậu khác nhau. Huyện Yên Bình, Trấn Yên, thành phố Yên Bái, Văn Yên trở vào đến bên này đèo Ách thì khí hậu ẩm ướt hơn, số giờ nắng thấp hơn. Khu vực từ đèo Ách trở vào đến huyện Trạm Tấu, Mù Cang Chải khí hậu khô hanh, số giờ nắng cũng nhiều hơn. Chính vì thế, trong vòng 2 năm trở lại đây ở vùng cao phía Tây đã sản xuất rất thành công và ổn định diện tích ngô đồi. Một vấn đề cũng rất quan trọng là tăng cường hơn nữa việc chuyển giao và ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất cho bà con nông dân…

Sản xuất ổn định, hiệu quả cao, giảm tổn thất buộc chúng ta phải hạn chế, làm quen và thích ứng dần với những biến đổi khí hậu, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Nếu không giải quyết tốt những vấn đề trên chắc chắn sản xuất nông - lâm nghiệp Yên Bái khó hoàn thành các mục tiêu đề ra.

Thanh Phúc