Ông Lê Xuân Khu là thành viên nhóm 1, Đội tự quản thu gom rác xã Nam Cường (thành phố Yên Bái) bộc bạch: “Tôi tham gia thu gom rác thải tại xã cũng vì trách nhiệm của một người dân đối với môi trường. Nếu tính thu nhập thì không đáng bao nhiêu, chỉ 6.000 đồng mỗi ngày. Nếu ai cũng không tham gia thu gom rác thải thì môi trường không bao giờ sạch cả”. Ông Khu là một trong những thành viên tích cực tham gia mô hình Tổ tự quản thu gom rác thải sinh hoạt khu dân cư tại xã.

Đây là một trong những mô hình điểm của Dự án "Nâng cao nhận thức, kiến thức bảo vệ môi trường cho cán bộ, hội viên nông dân" do Trung tâm Môi trường Nông thôn, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam thực hiện tại xã Nam Cường từ tháng 11 năm 2010.

Mới chỉ thực hiện một thời gian ngắn nhưng đến nay, hoạt động đó đã thiết thực góp phần bảo vệ và xây dựng môi trường nông thôn xanh - sạch - đẹp tại địa phương. Để tổ tự quản thu gom rác thải hoạt động hiệu quả, Ban chỉ đạo Tổ tự quản thu gom rác thải được thành lập, do đồng chí Phó chủ tịch UBND xã làm Trưởng ban, Phó chủ tịch Hội Nông dân xã làm phó ban Thường trực và các thành viên đều là chủ tịch, phó chủ tịch các tổ chức đoàn thể của xã.

Ban chỉ đạo đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên và Hội Nông dân xã điều hành trực tiếp mọi hoạt động của tổ. Tổ tự quản thu gom rác thải của xã Nam Cường chia thành 5 nhóm nhỏ, hoạt động tại 4 thôn, gồm các trưởng thôn, cán bộ y tế thôn, bản, hội viên phụ nữ làm công tác tuyên truyền, giám sát và 5 người trực tiếp đi thu gom rác thải đều là hội viên nông dân. 

Giúp tổ thu gom rác hoạt động thuận tiện, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã cho xây dựng 4 bể đựng rác tại thôn Nam Thọ, Đồng Phú, Cầu Đền, Đồng Tiến và  hỗ trợ 10 chiếc xe chở rác chuyên dụng cùng quần áo bảo hộ lao động cho thành viên trực tiếp làm việc. Hàng ngày, từ 4h30 - 6h sáng và buổi chiều từ 16h - 18h, không kể nắng mưa, thành viên các nhóm đều đi làm đúng giờ, chăm chỉ tại các khu vực mà mình phụ trách.

Trung bình mỗi ngày, mỗi nhóm thu gom khoảng 1 khối rác thải trên 6 km đường làng, ngõ xóm - nơi không có công nhân Công ty Công trình và Môi trường đô thị Yên Bái làm việc. Sau đó, rác được tập kết ra khu vực thuận tiện để Công ty thu gom và vận chuyển về bãi rác. Mặc dù hầu hết thành viên của Tổ tự quản trực tiếp tham gia thu gom rác thải đều là những người cao tuổi, trong đó có nhiều người đã gần 70 tuổi nhưng với suy nghĩ vì một môi trường xanh - sạch - đẹp, vì bộ mặt thôn xóm nên rất nhiệt tình tham gia ngay từ buổi đầu thành lập.

Hàng ngày đảm nhận khối lượng công việc không hề nhỏ nhưng thu nhập của những thành viên trực tiếp đi thu gom rác rất khiêm tốn. Người có thu nhập nhiều nhất trong một tháng chỉ là hơn 400.000 đồng, còn thu nhập bình quân từ 100.000 - 200.000 đồng. Số tiền chi trả cho hoạt động của Tổ tự quản thu gom rác được 240 hộ dân tại 4 thôn tham gia mô hình đóng góp, mỗi gia đình từ 5.000 - 10.000 đồng hàng tháng, tùy theo khu vực sinh sống. Tuy nhiên, hiện nay, Tổ tự quản thu gom rác thải mới chỉ phụ trách khoảng 60% địa bàn.

Đối với một số khu vực ở xa, ít dân sinh sống, Hội Nông dân xã vận động mỗi hộ tự xây dựng một bể xử lý rác gia đình vừa thuận tiện xử lý rác thải vừa bảo đảm vệ sinh môi trường nơi sinh sống.

Ông Phạm Ngọc Thước, một người dân ở thôn Cầu Đền phấn khởi nói: “Từ ngày có Tổ tự quản thu gom rác thải, người dân chúng tôi mừng lắm. Các thành viên trong tổ làm việc rất có trách nhiệm và hiệu quả, không còn cảnh rác thải bừa bãi như trước. Nhiều lúc thấy các anh đi làm vất vả, chúng tôi lại thưởng thêm để động viên vì biết thu nhập của mọi người rất thấp. Nếu cứ duy trì được đều đặn như thế này, chúng tôi vô cùng ủng hộ”.

Vừa trực tiếp thu gom rác thải vừa làm công tác tuyên truyền, vận động nhân dân nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh chung nên gần 7 tháng qua, những con đường trên địa bàn xã Nam Cường dường như được lột xác, nhất là tại khu vực hồ Nam Cường không còn ô nhiễm như trước kia. Ý thức chấp hành các quy định về vệ sinh môi trường của người dân địa phương đã có chuyển biến tích cực.

Từ chỗ vứt rác, đổ rác tùy tiện ra đường làng, ngõ xóm thì nay, mọi người đã đổ rác vào thùng, tập kết rác đúng giờ theo quy định. Đặc biệt, có 4 chiếc bể đặt tại những khu vực thuận tiện nhất tại các thôn nên việc thu gom rác thải đã đi vào nền nếp. Các đội thu gom rác nhờ thế cũng đỡ vất vả hơn trước, hiệu quả công việc lại tốt hơn nhiều nên ai cũng vui mừng, phấn khởi.

Ông Nguyễn Kiến Hòa - Phó chủ tịch Hội Nông dân xã Nam Cường đánh giá: "Thực hiện mô hình này, chúng tôi thấy hiệu quả rất tốt, đường làng ngõ xóm luôn sạch sẽ, nhất là khu vực hồ Nam Cường không còn rác thải vứt bừa bãi. Bên cạnh sự ủng hộ của nhân dân trong xã cũng phải nói đến lòng nhiệt tình, tích cực của các thành viên trực tiếp đi thu gom rác, không quản mưa nắng ngày hai buổi đi làm rất đúng giờ. Chúng tôi sẽ cố gắng duy trì hoạt động của mô hình này  để đạt hiệu quả cao hơn nữa”.

Hiện nay, khi đời sống của nhân dân khu vực nông thôn ngày càng nâng cao thì lượng rác thải sinh hoạt thải ra môi trường cũng rất lớn. Do khâu thu gom, xử lý rác thải lâu nay chưa được chú trọng đúng mức nên tình trạng ô nhiễm môi trường ở vùng nông thôn diễn ra ngày càng nghiêm trọng.

Với sự ra đời và hoạt động hiệu quả của mô hình thu gom rác thải sinh hoạt ở xã Nam Cường không chỉ góp phần tích cực thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt mà còn nâng cao nhận thức cho người dân, từng bước đưa công tác vệ sinh môi trường trở thành trách nhiệm của cả cộng đồng. Đây là mô hình bảo vệ môi trường có hiệu quả thiết thực, cần nhân rộng trên địa bàn các xã vùng ven của thành phố.

 Tuấn Anh