Tính từ 1 năm trở lại đây, riêng trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai đi qua địa bàn tỉnh, lực lượng công an và quản lý thị trường đã kiểm tra, xử lý 18 vụ mua bán khoáng sản, chất thải nguy hại trái phép, phạt hành chính 352.140.000 đồng, bán hàng tịch thu 852.000.000 đồng, ngăn chặn hiệu quả hoạt động vận chuyển, buôn bán khoáng sản. Kết quả trên đã chứng minh được hiệu quả của công tác phối hợp giữa các đơn vị kiểm tra kiểm soát.

Thời gian gần đây, tình hình xuất khẩu lậu và gian lận thương mại trong xuất khẩu khoáng sản có biểu hiện gia tăng và diễn biến phức tạp, xảy ra chủ yếu trên địa bàn địa phương có biên giới đường bộ thuộc các tỉnh biên giới phía Bắc và đường biển. Xuất khẩu lậu và gian lận thương mại trong xuất khẩu khoáng sản gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, gia tăng nguy cơ phá huỷ cơ sở hạ tầng, gây bức xúc trong xã hội.

Yên Bái tuy không phải là tỉnh biên giới, song hoạt động mua bán, vận chuyển khoáng sản từ dưới xuôi lên Lào Cai khá phổ biến. Đối tượng vận chuyển khoáng sản thường dùng các bộ hồ sơ chứng từ của lô hàng khác để quay vòng hoặc mua bán hoá đơn đầu vào để hợp thức nguồn gốc hàng hoá. Còn chất thải nguy hại thường là bụi khói chì, bột xỉ kẽm, xỉ bã đồng khi vận chuyển hầu hết không có hoá đơn chứng từ và không có giấy phép quản lý chất thải của cơ quan có thẩm quyền. Sau một thời gian bị kiểm tra gắt gao, các đối tượng đã thay đổi thủ đoạn, phương thức vi phạm như thay đổi tên gọi hàng hoá, kê khai tên hàng trên vận đơn khác với tên thực tế, hoặc làm hồ sơ xuất khẩu sang Trung Quốc thông qua đối tượng trung gian trên Lào Cai nhận hàng. Việc làm đó gây rất nhiều khó khăn cho lực lượng kiểm tra, kiểm soát. Đáng nói, một số đối tượng khi bị bắt giữ còn có thái độ không hợp tác, quanh co trốn tránh, thậm chí bỏ hàng để khỏi bị truy cứu trách nhiệm.

Trước thực trạng trên, Ban Chỉ đạo 127/ĐP đã chỉ đạo lực lượng Công an tỉnh và Chi cục Quản lý thị trường tổ chức nắm bắt đối tượng, quy luật, phương thức, thủ đoạn vận chuyển hàng hoá, cắt cử cán bộ trinh sát từ các ga bốc xếp để tổ chức phương án kiểm tra, bắt giữ. Khi đoàn tầu chở hàng về tới ga Yên Bái, Ban Chỉ đạo 127/ĐP có văn bản đề nghị ngành đường sắt cho kiểm tra hàng hoá, đồng thời đề xuất UBND tỉnh ra văn bản đề nghị dừng tầu, cắt toa. Đội Kiểm tra liên ngành đường sắt thuộc Chi cục Quản lý thị trường và Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an tỉnh là lực lượng được giao tổ chức kiểm tra.

Mặc dù thuộc hai đơn vị khác nhau, nhưng cán bộ chiến sỹ hai đơn vị có sự đồng thuận cao, phối hợp chặt chẽ từ khâu kiểm tra hàng hoá, lấy mẫu kiểm định, tổ chức đấu tranh, điều tra xác minh để xử lý vụ việc.

Trong số 18 vụ đã xử lý trên tuyến đường sắt, lực lượng chức năng đã trình UBND cấp có thẩm quyền xử phạt 7 vụ về hành vi mua bán khoáng sản trái phép, phạt hành chính 150 triệu đồng, tịch thu 289 tấn quặng chì kẽm, quặng sắt chuyển bán đấu giá sung công quỹ 852 triệu đồng; xử phạt 8 vụ vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, phạt hành chính 195 triệu đồng, buộc thực hiện đúng các quy định về vận chuyển chất thải nguy hại đối với 278 tấn xỉ chì, bụi khói chì, xỉ kẽm; chuyển cơ quan thuế 3 vụ với số tiền truy thu và phạt thuế là 7,14 triệu đồng.

Điển hình, ngày 24 tháng 11 năm 2010, tại ga Yên Bái, lực lượng công an và quản lý thị trường đã tiến hành kiểm tra toa tàu hàng số 232097 và 131382 mác tầu 373, chạy tuyến Giáp Bát - Lào Cai, phát hiện trên 2 toa xe đang vận chuyển 68.000kg quặng chì kẽm không có hoá đơn chứng từ. Chủ hàng là ông Dương Văn Cảnh có địa chỉ tại: phường Tân Lập, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Đội đã tạm giữ tang vật, phương tiện trình UBND tỉnh ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông Dương Văn Cảnh với số tiền 20.000.000 đồng, tịch thu 68.000kg quặng chì kẽm.

Từ thực tiễn kiểm tra hoạt động buôn bán khoáng sản trên tuyến đường sắt,  có thể thấy vai trò quan trọng của công tác phối hợp giữa các cấp, các ngành trong hoạt động này.

Để việc phối hợp phát huy hiệu quả tối đa thì trước hết phải có sự chỉ đạo sát sao của UBND tỉnh và Ban Chỉ đạo 127/ĐP trong việc kiểm tra, tạm giữ và xử lý hàng hoá. Hai là có sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng công an và quản lý thị trường trên cơ sở đoàn kết, tin cậy, phân công phân nhiệm rõ ràng theo đúng quy trình nghiệp vụ. Mặt khác, phải có sự hỗ trợ của ngành đường sắt tạo điều kiện trong quá trình kiểm tra hàng hoá và sự phối hợp liên tỉnh giữa các ngành chức năng ở ga trung gian với ga bốc hàng, ga dỡ hàng.

Đồng thời, cần có sự hỗ trợ về mặt kỹ thuật, nghiệp vụ của các sở quản lý chuyên ngành như Sở Công thương, Sở Tài nguyên - Môi trường và các viện nghiên cứu, trung tâm phân tích địa chất trong việc xem xét, xác định chủng loại khoáng sản.

Nhờ tăng cường kiểm tra nên, hoạt động vận chuyển, mua bán khoáng sản trái phép qua tuyến đường sắt đã giảm rõ rệt. Tuy nhiên, theo đánh giá về quy luật, khi tuyến đường sắt bị kiểm tra gắt gao thì có thể đối tượng sẽ chuyển sang tuyến đường bộ. Chi cục Quản lý thị trường và Công an tỉnh đang tiếp tục xây dựng phương án để kiểm soát toàn diện hoạt động vận chuyển, buôn bán khoáng sản trái phép.

Phương Uyên