Sau một thời gian dài chìm lắng, vài năm trở lại đây kinh tế tập thể, nhất là kinh tế HTX đã có bước phát triển mạnh mẽ và thực sự trở thành bà đỡ cho nhiều hộ dân nông thôn, đóng góp lớn vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Không chỉ có vậy mà xã viên đã được chia lợi nhuận, lao động có lương ổn định, được hưởng và thực hiện các chế độ chính sách như cán bộ công chức. 

Đến nay, toàn tỉnh đã chuyển đổi, thành lập mới 317 Hợp tác xã (HTX) hoạt động trong các lĩnh vực (121 HTX nông lâm nghiệp, 124 HTX công nghiệp - TTCN, 17 quỹ tín dụng nhân dân còn lại là giao thông, thủy lợi, dịch vụ điện năng…), các HTX đã thu hút được gần 40 ngàn bà con xã viên vào HTX.

HTX không chỉ lớn mạnh về số lượng và chất lượng hoạt động cũng như ngành nghề được đa dạng hoá, sản xuất kinh doanh hiệu quả và có tác động lớn đến xã hội. Xã viên được đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, được lĩnh lương và chia lợi nhuận, giải quyết công ăn việc làm cho trên 6 ngàn lao động. Trong 9 tháng đầu năm 2012, mặc dù nền kinh tế gặp nhiều khó khăn nhưng các HTX vẫn duy trì sản xuất kinh doanh hiệu quả, doanh thu đạt 350 tỷ đồng, nộp ngân sách trên 10 tỷ đồng.

Mặc dù so với các thành phần kinh tế khác thì sự đóng góp vào ngân sách còn rất khiêm tốn nhưng các HTX lại có một ý nghĩa xã hội rất lớn, góp phần chuyển dịch cơ cấu địa phương, thu hút lao động, tạo việc làm và quan trọng hơn là đã trở thành “bà đỡ” cho xã viên, nhân dân trong vùng phát triển kinh tế gia đình.

Những kết quả đó là sự nỗ lực phấn đấu vươn lên của các HTX và bà con xã viên, nhất là sự chèo lái tài tình của các chủ nhiệm HTX. Có một điều dễ nhận thấy là các HTX bây giờ không chỉ đã thích ứng được với cơ chế thị trường mà còn biết bám sát thị trường, mạnh dạn đổi mới hoạt động kinh doanh đưa HTX phát triển ổn định. Trong khó khăn chung của nền kinh tế vẫn có những HTX hoạt động tốt như: HTX dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận, HTX chế biến chè Hương Lý, HTX vận tải Yên Ninh, HTX dịch vụ tổng hợp Mông Sơn...

HTX nông nghiệp Phù Nham là một điển hình trong số các HTX nông nghiệp. Không chỉ có 1 chi bộ với 18 đảng viên mà HTX còn thành lập tổ chức công đoàn với 58 đoàn viên, cùng với việc chăm lo đời sống cán bộ, xã viên HTX còn chủ đạo trong vai trò đưa các giống lúa mới vào sản xuất và liên kết với người dân trong hướng dẫn kỹ thuật, thu hoạch và bao tiêu toàn bộ sản phẩm lúa, gạo chất lượng cao.

Năm 2012, HTX đã được nhận Cúp vàng “Hợp tác vì cộng đồng thịnh vượng” của Liên minh HTX Việt Nam trao tặng. Hay như HTX dịch vụ tổng hợp Kiến Thuận cũng vậy, trong điều kiện sản xuất kinh doanh chè trên địa bàn liên tục gặp khó khăn thế nhưng HTX và 70 bà con xã viên đã đồng hành và tìm cho mình một hướng đi riêng sản xuất kinh doanh hiệu quả.

Từ một HTX lúc đầu chỉ có vài cối vò chè và lò sấy nhưng hôm nay HTX đã có hệ thống dây chuyền chế biến chè xanh, chè đen khá hoàn chỉnh với tổng giá trị trên 15 tỷ đồng, doanh thu năm 2011 đạt trên 20 tỷ đồng, nộp ngân sách 1,6 tỷ đồng. Ngoài số bà con xã viên thì mỗi khi vào sản xuất chính HTX còn tạo việc làm cho 30 lao động là người địa phương với mức thu nhập bình quân 4 triệu đồng/người/tháng.

HTX vận tải Yên Ninh cũng vậy, từ một HTX nhỏ lẻ đến nay đã làm chủ được công nghệ và đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại đã giải quyết việc làm cho trên 60 lao động với mức thu nhập bình quân trên 3,5 triệu đồng/người/tháng… Có thể nói các HTX đã và đang đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương là một thực tế không ai có thể phủ nhận được.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được thì kinh tế tập thể HTX vẫn còn những bất cập cần tháo gỡ, đó là phần lớn HTX quy mô vẫn còn nhỏ, vốn hoạt động sản xuất kinh doanh không lớn. Năng lực cạnh tranh, chiến lược sản xuất kinh doanh còn hạn chế, việc liên kết, mở rộng sản xuất kinh doanh của các HTX hầu như không có. Nguồn nhân lực ở các HTX vừa thiếu vừa yếu, nhất là lao động trực tiếp gần như chưa qua đào tạo. Vấn đề thu hút xã viên vào HTX vẫn còn hạn chế, ngành nghề thì đơn điệu mới chủ yếu tham gia vào lĩnh vực làm dịch vụ là chính...

Để kinh tế tập thể, HTX phát huy tốt vai trò của mình trong nền kinh tế quốc dân các địa phương cần tiếp tục phát huy các yếu tố về đất đai, lao động, nhu cầu thị trường, phát triển các loại hình HTX phù hợp. Khuyến khích các HTX làm dịch vụ sản xuất, cung ứng phân bón, giống cây trồng vật nuôi, chế biến nông lâm sản, bảo vệ rừng phục vụ nhu cầu xã viên.

Đặc biệt là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong việc xây dựng, củng cố phát triển kinh tế hợp tác, HTX và thực hiện tốt dân chủ từ cơ sở, tăng cường kiểm tra giám sát hoạt động theo đúng luật.

Ngọc Trúc