Được công nhận làng nghề tạo ra cơ hội mới trong việc gìn giữ, phát triển nghề cũng như phù hợp với hướng phát triển hiện nay. Xây dựng và phát triển làng nghề bền vững cần có những giải pháp cụ thể với sự vào cuộc của Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp - người nông dân.
Điều kiện cần đã có...

Nghề làm miến đao ở Giới Phiên được đưa về từ đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước. Kinh nghiệm sản xuất, người nông dân tích lũy dần theo thời gian và sản lượng, chất lượng miến đao ngày càng cao và được người dân trong vùng, trong tỉnh, trong cả nước biết đến. Người làm miến ở khắp các thôn của xã nhưng tập trung chủ yếu ở Ngòi Đong.

Làng Ngòi Đong có 113 hộ, 360 nhân khẩu thì có tới 41 hộ sản xuất miến đao, tạo việc làm cho 120 lao động và 40% số hộ đã sử dụng máy ép thủy lực nên năng suất cao hơn so với sản xuất thủ công.

Tạo điều kiện cho làng miến xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm, năm 2010, thành phố đã ban hành Quyết định số 01 bổ sung thêm quy định hỗ trợ các cơ sở sản xuất miến đao trên địa bàn thành phố. Trong năm 2011 và 9 tháng của năm 2012, thành phố đã hỗ trợ 10 máy ép miến trị giá 200 triệu đồng cho 10 hộ gia đình.

Ngay sau lễ công bố làng nghề, người làm miến ở Ngòi Đong tiếp tục được thành phố hỗ trợ thêm 10 máy ép miến bán tự động; Ngân hàng Chính sách Xã hội tỉnh cũng tiếp tục giải ngân cho mỗi hộ làm miến vay 50 triệu đồng, hai năm đầu không tính lãi. Hỗ trợ của tỉnh, của thành phố về vốn, kỹ thuật, đặc biệt là việc đưa máy móc vào sản xuất đã phát huy hiệu quả tích cực.

Ông Tô Văn Thu - một trong những cơ sở sản xuất miến được thành phố hỗ trợ máy ép chia sẻ: “Gia đình tôi được thành phố hỗ trợ máy ép miến, vì vậy năng suất cao hơn rất nhiều lại giảm bớt sức lao động. Vào thời kỳ cao điểm, nhà tôi sản xuất gần 2 tạ bột mỗi ngày nên cũng phải thuê thêm lao động đóng miến thành phẩm, tạo việc làm cho lao động địa phương nhàn rỗi”.

... nhưng chưa đủ

Làng nghề sản xuất miến đao Ngòi Đong đáp ứng đủ các tiêu chí theo Thông tư 116/2006/TT-BNN của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và đã được công nhận.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay, nghề sản xuất miến đao ở thôn 6 nói riêng và xã Giới Phiên nói chung vẫn là quy mô nhỏ; giá trị sản xuất và số lao động còn khiêm tốn; sản phẩm chưa có thương hiệu riêng, chất lượng không đồng đều, mức độ tiêu thụ hạn chế. Việc áp dụng máy móc vào sản xuất đã tạo chuyển biến nhưng vẫn ở mức thấp.

Việc phát triển sản xuất của làng nghề cũng gặp nhiều trở ngại bởi các hộ vẫn sản xuất theo kiểu truyền thống, mạnh ai nấy làm. Bên cạnh đó, nguồn vốn hạn hẹp, trình độ tay nghề của lao động, năng lực quản lý của chủ cơ sở hạn chế; nguyên liệu đầu vào, giá cả thị trường không ổn định; vấn đề đầu vào, đầu ra cho sản phẩm là nỗi lo đối với người sản xuất.

Đặc biệt, vấn đề về vốn để duy trì sản xuất ổn định quanh năm; nguồn điện sản xuất phục vụ máy móc thiết bị hoạt động; xử lý nước thải, bảo đảm vệ sinh môi trường; việc tính toán để có diện tích sân phơi phù hợp; sản xuất tập trung thành vùng nhằm đạt chuẩn chung về chất lượng, tiến tới xây dựng một thương hiệu uy tín cho sản phẩm đang được cấp ủy Đảng, chính quyền, người dân Ngòi Đong quan tâm.

Anh Trần Văn Quân là người làm miến ở Ngòi Đong cho hay: “Đã được Nhà nước hỗ trợ về máy móc, kỹ thuật rồi nhưng cái khó của người làm miến là số vốn bỏ ra đầu tư tích trữ nguyên liệu phục vụ sản xuất quanh năm rất lớn. Chúng tôi mong muốn Nhà nước tiếp tục tạo điều kiện để có thêm nguồn vốn ưu đãi phát triển sản xuất, duy trì ổn định hoạt động của làng nghề đồng thời hướng dẫn kỹ thuật xử lý nước thải, đảm bảo vệ sinh môi trường”.

Hướng phát triển bền vững

Phát triển làng nghề không những tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động ở nông thôn mà còn huy động được nguồn lực trong dân, sử dụng nguồn tài nguyên sẵn có tại địa phương, thu hẹp khoảng cách mức sống giữa nông thôn và thành thị.

Giúp làng nghề phát triển, nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm, thành phố cũng như chính quyền địa phương cần tập trung nghiên cứu, lập phương án vận động các hộ dân sản xuất theo hướng tập trung; cải tạo, nâng cấp lưới điện của xã Giới Phiên để đảm bảo chất lượng điện phục vụ sản xuất.

Giải quyết những khó khăn trong việc duy trì và phát triển thương hiệu làng nghề, thành phố tập trung quy hoạch làng nghề; tăng cường khuyến khích đầu tư, hỗ trợ các doanh nghiệp, hộ gia đình làm nghề vay vốn phát triển sản xuất; mở lớp tập huấn đào tạo nghề, xây dựng mô hình làng nghề gắn kết với các hộ, cơ sở sản xuất với doanh nghiệp sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm... Đồng thời, các hộ tham gia sản xuất cần chủ động đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm.

Các cấp chính quyền cũng cần chung tay với các doanh nghiệp tạo điều kiện hỗ trợ đầu tư về máy móc, mặt bằng sản xuất, môi trường, cơ sở hạ tầng ở làng nghề theo hướng sản xuất tập trung hàng hóa nhưng vẫn giữ được cảnh quan môi trường. Đặc biệt là cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng thương hiệu miến Giới Phiên, tìm kiếm và mở rộng thị trường tiêu thụ cũng như hỗ trợ các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm cho người sản xuất.

Ông Hoàng Quốc Cường - Phó chủ tịch UBND thành phố: Việc công nhận làng nghề sản xuất miến đao đối với thôn 6 Ngòi Đong là bước đi tích cực để nghề làm miến có điều kiện phát triển, đứng vững trên thị trường, tăng thu nhập cho người dân. Xây dựng làng nghề phát triển bền vững, hiện thành phố chỉ đạo xã Giới Phiên hoàn thành Đề án làng nghề đồng thời tiếp tục hỗ trợ máy ép thủy lực cho các hộ làm miến. Thành phố tiếp tục đôn đốc các phòng, ban chức năng, chính quyền địa phương vận động người dân thành lập các tổ hợp tác, khu sản xuất tập trung có sự giúp sức của doanh nghiệp theo hướng sản xuất tập trung; giúp người dân sản xuất mẫu mã hàng hóa, đăng ký mã số mã vạch, có chứng chỉ vệ sinh an toàn thực phẩm theo đúng quy định. Ông Phạm Mạnh Hùng - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Giới Phiên: Người dân xã Giới Phiên nói chung và thôn 6 Ngòi Đong nói riêng rất phấn khởi khi làng nghề được công nhận. Đây cũng là sự động viên, khích lệ đối với người dân làng nghề cũng như góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tiếp tục duy trì, phát triển làng nghề và tăng sản lượng miến, xã đã đề nghị với tỉnh, thành phố tạo hành lang pháp lý, hỗ trợ về vốn, máy sản xuất, cơ sở hạ tầng, đường điện và xử lý môi trường. Xã tiếp tục đưa vào nghị quyết để phát triển làng nghề và quyết tâm xây dựng thương hiệu miến Giới Phiên. Ông Nguyễn Danh Chiến - Thôn 6, xã Giới Phiên: Sản phẩm miến của gia đình tôi được thành phố lựa chọn và được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu tỉnh Yên Bái năm 2012. Đối với người dân làng nghề, quan trọng nhất bây giờ chính là tìm đầu ra cho sản phẩm với số lượng lớn. Tôi đã liên kết với Hợp tác xã Phú Hưng để đưa sản phẩm ra thị trường rộng hơn. Trước đây, gia đình đầu tư 30 triệu đồng và được thành phố cùng Công ty Cơ khí và Xây lắp Hồng Hà hỗ trợ thêm để lắp đặt lò sấy miến và cũng vừa tiếp tục đầu tư cải tạo lò. Tôi mong người dân trong thôn tích cực hợp tác với nhau để xây dựng thương hiệu miến Giới Phiên.

Bích Liên - Tuấn Anh