Từ cuối năm 2006, một số ngư dân thuộc xã Phúc Ninh, Mỹ Gia, Mông Sơn… huyện Yên Bình đã sử dụng hình thức này để khai thác cá tiểu bạc và các loài thủy sản khác trên hồ Thác Bà.

Trước sự xuất hiện và phát triển hình thức này báo động nguy cơ cạn kiệt nguồn lợi thủy sản trên  hồ Thác Bà, năm 2007, UBND tỉnh, UBND huyện Yên Bình ra chị thị để chỉ đạo các ngành và các địa phương đấu tranh ngăn chặn loại hình khai thác thủy sản trái phép này nhưng mới tập trung vào công tác tuyên truyền, vận động nhân dân và tổ chức lực lượng liên ngành tuần tra theo từng đợt hoặc kết hợp trong công tác đấu tranh truy quét tội phạm và tệ nạn xã hội trên hồ của lực lượng công an.

Do vậy, sau thời gian lắng dịu, một số ngư dân lại tiếp tục tái hoạt động với hình thức khai thác thủy sản trái phép này. Do loại hình khai thác đơn giản, dễ thực hiện (một đêm cất vó 2 lần, mỗi lần ít nhất từ 20 - 30 kg, cao nhất từ 120 - 200 kg, tương ứng với từ 1.200.000 - 2.000.000 đồng, chưa kể những lần gặp đàn cá tiểu bạc thì lợi nhuận sẽ gấp nhiều lần), từ thực tế và cả những lời đồn thổi về siêu lợi nhuận của nó, đầu năm 2012, nhiều người dân vùng hồ đã đổ xô đầu tư vào vó đèn.

Ngư dân chuyên nghiệp thì liên gia để đầu tư, còn người có điều kiện thì hy vọng đầu tư mua sắm vó đèn để thu lợi nhuận làm giàu nhanh chóng. Cá biệt có những hộ dân đã bán hết cả xưởng xẻ gỗ, công nông của gia đình để đầu tư cho loại hình khai thác thủy sản trái phép này.

Vó đèn là loại vó lưới có kích thước nhỏ hơn kích thước quy định, loại nhỏ có diện tích trung bình  khoảng từ 40 - 50m2, loại vó lớn có diện tích trung bình từ 400 - 500 m2. Đây là loại hình khai thác mới, mang tính tận thu, hủy diệt, chủ yếu là các loài cá mương, cá thiểu, cá ngão, các tiểu bạc, cá tép dầu… là loài cá phổ biến chiếm tỷ lệ lớn trong hồ Thác Bà.

Theo kết quả khảo sát của Công an huyện Yên Bình và Trung tâm Thủy sản Yên Bái, đầu tháng 4/2012, trên hồ Thác Bà có khoảng 500 bè mảng vó đèn.

Trước nguy cơ nguồn lợi thủy sản đang bị cạn kiệt, thực hiện quy chế quản lý khai thác, nuôi trồng và bảo vệ nguồn lợi thủy sản theo Quyết định số 01/2011 của UBND tỉnh Yên Bái và Chỉ thị số 10 của UBND huyện Yên Bình về công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản, Ban Thường vụ Huyện ủy đã chỉ đạo quyết liệt, UBND huyện Yên Bình đã xây dựng kế hoạch thành lập Ban chỉ đạo, đội liên ngành và phân công giao trách nhiệm cho người đứng đầu các xã, thị trấn, các cơ quan, các ngành, đoàn thể tổ chức triển khai đồng bộ.

Sự tham nhiệt tình, tích cực của các lực lượng, đặc biệt là lượng lực công an từ huyện đến cơ sở, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trung tâm Thủy sản Yên Bái nên đến ngày 30/11/2012, toàn huyện đã tổ chức cắt phá, tháo dỡ, thiêu hủy 555 bè mảng có vó đèn khai thác thủy sản trái phép trên hồ Thác Bà. UBND huyện Yên Bình đang chỉ đạo Công an huyện xây dựng kế hoạch bảo vệ bền vững nguồn lợi thủy sản trên hồ Thác Bà giai đoạn 2012 - 2020 ...

Tuy nhiên, vì lợi nhuận và cả vì mưu sinh của người dân vùng hồ, ở một số địa phương tình trạng tái sử dụng vó đèn có chiều hướng gia tăng. Để giải quyết triệt để tình trạng sử dụng vó đèn khai thác thủy sản trái phép trên hồ Thác Bà, ngoài tinh thần kiên quyết trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo từ huyện đến cơ sở và sự quyết tâm đấu tranh của các lực lượng, các địa phương, đề nghị UBND tỉnh tiếp tục nghiên cứu bổ sung chỉnh sửa quy chế quản lý khai thác, nuôi trồng và bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên hồ Thác Bà hợp lý và ưu tiên đầu tư về con người, nguồn kinh phí và các phương tiện trong công tác quản lý và bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên hồ.

Đồng thời có chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề và đặc biệt quan tâm đến số hộ ngư dân nghèo mà 43 năm trước đây ông cha họ đã hiến dâng tất cả nhà, đất ruộng, vườn cho thủy điện Thác Bà - đứa con đầu lòng của ngành thủy điện miền Bắc.

     Nguyễn Hữu Quang