Nét nổi bật là mỗi nhà đều hướng tới xây dựng một gia đình ít con, no ấm, lối sống lành mạnh, ông bà và cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền, học hành tiến bộ; tích cực đẩy lùi các hủ tục trong việc cưới, việc tang, người ốm được đưa đến cơ sở y tế chứ không để ở nhà cúng ma như trước đây.

Đồng thời, các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của người Mông, người Thái đều được định hướng bảo tồn, phát huy. Mỗi khu dân cư đều coi trọng xây dựng mối quan hệ đoàn kết, thắt chặt tình làng, nghĩa xóm, thương yêu đùm bọc lẫn nhau. Bởi vậy, trước đây, một trong những nguyên nhân cơ bản của tình trạng đói nghèo ở Trạm Tấu là do thiếu đất canh tác vì tập quán bao chiếm đất từ xưa của nhiều nhà thì đến nay, những nhà có nhiều đất canh tác đã đồng cảm và sẻ chia cho những hộ nghèo thiếu đất.

Điển hình như hộ ông Giàng A Hành ở xã Trạm Tấu đã san sẻ 1,7ha đất và những hộ khác san sẻ từ vài trăm tới vài nghìn mét vuông đất canh tác của mình là con số khó có thể thống kê hết. Trạm Tấu đã ra mắt 25/69 thôn, bản, tổ dân phố văn hóa và có 11 cơ sở đã được công nhận danh hiệu thôn, bản, tổ dân phố văn hóa; số hộ đạt chuẩn GĐVH trong năm 2013 ước đạt khoảng 32%.

Nông dân xã Hát Lừu bê tông hóa đường liên thôn.

Tinh thần đoàn kết cộng đồng và ý thức vươn lên còn tạo động lực thi đua trong lao động, sản xuất. Trong 5 năm qua, sản xuất nông - lâm nghiệp của huyện đã có sự chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa. Hầu hết các xã đã khai thác tốt những diện tích ruộng có khả năng cấy 2 vụ và đồng bào Thái ở xã Hát Lừu, đồng bào Mông ở xã Trạm Tấu tập trung sản xuất giống lúa chất lượng cao DSI. Các xã còn lại đều đẩy mạnh trồng ngô hàng hóa, phát triển chăn nuôi trâu, bò, khoanh nuôi bảo vệ rừng, trồng chè Shan, sơn tra… nên sản lượng lương thực năm 2012 đạt gần 18.000 tấn và năm 2013 ước đạt gần 19.000 tấn.

Vài năm về trước, Trạm Tấu vẫn là huyện thiếu đói “kinh niên” thì nay, lương thực bình quân đầu người đạt trên 620kg/năm. Số hộ có ti vi, xe máy và mua được máy xay xát, máy cày bừa chiếm tỷ lệ cao; số hộ nghèo năm sau đều giảm hơn năm trước để tiến tới mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 20% vào năm 2015.

Niềm tin của nhân dân với sự nghiệp đổi mới và sự lãnh đạo của Đảng đã tác động mạnh mẽ đến ý thức gương mẫu chấp hành chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Các GĐVH đã trở thành hạt nhân tích cực tham gia các phong trào xây dựng nông thôn mới, chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Đã xuất hiện nhiều gương điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua sản xuất giỏi, phong trào hiến đất xây dựng hạ tầng cơ sở và làm đường giao thông, phong trào bảo vệ an ninh trật tự, phong trào xây dựng gia đình hiếu học như gia đình ông Giàng A Giao ở xã Bản Mù; Lò Văn Nghiên, Lò Văn Phóng, Lò Văn Đột ở xã Hát Lừu; Thào A Tông ở xã Pá Hu; Lý Thị Chung, Mè Thị Lột ở thị trấn Trạm Tấu; Vàng A Súa, Giàng A Lử ở xã Xà Hồ…

Lên với Trạm Tấu hôm nay, đáng mừng là nhà nhà đã coi việc học tập là điều căn bản nhất cho cuộc sống sau này nên nói đến đóng góp cho giáo dục là bà con đều đồng lòng ủng hộ. Phong trào kho thóc khuyến học trong từng xã để phòng khi giáp hạt, con cái của những gia đình nghèo không phải nghỉ học là cách làm riêng của Trạm Tấu.

Năm học 2012 - 2013, tỷ lệ học sinh mẫu giáo trong độ tuổi được huy động đến lớp đạt 84,6%, bậc tiểu học 99,1%, bậc trung học cơ sở là 94,6%... càng thêm những minh chứng sống động cho sự vượt khó để vươn tới tương lai của một huyện đa số là người Mông sinh sống. Khát vọng ấy đang được phong trào xây dựng GĐVH khơi lên sức mạnh nội sinh.

Hoàng Nhâm